Ünlüler: Kazak
Türkçesinde dokuz ünlü bulunmakta-dır: a, e, ä, ı, i, o, ö, u, ü Büyük Ünlü
Uyumu: Türkçe kelimelerde oldukça sağ-lamdır. Küçük Ünlü Uyumu:
Sadece ilk hecesinde düz ünlü bulunduran sözcüklerde görülür. Ünsüzler: Kazak
Türkçesinde 23 ünsüz vardır. Ünsüz Uyumu: Sağlam bir şekilde
işlemektedir
Fiillerin Birleşik
Çekimi Kazak
Türkçesinde birleşik çekim: Rivayet eken ile ya-pılır. Hikâye edi ile
yapılır. Şart bol- fiilinin şartı bolsa ile elde edilir.
i- ve iken İle
Yapılan İsim Çekimi Şimdiki
zamanda ünlülerden ve l, r, v, y’den sonra -mIn, -mIz; m, n, ñ, z’den
sonra -bIn, -bIz; k, p, t, s, ş’den sonra -pIn, -pIz; öğrenilen
geçmiş zamana eken (imiş), görülen geçmiş zamana edi, şarta da bolsa
geti-rilerek yapılır.
Eki küşik awlağa
şıqtı. Olar aspanğa qaradı. Jarqırağan jartı domalaq kördi. Küşikter ne ekenin
bilmey añ-tañ. Al jartı domalaq bütin döñgelekke aynaldı. Küşikter qorqıp
ketti. -Kel üreyik, - dedi küşiktiñ birevi. -Ürsek üreyik, - dedi ekinşisi.
Küşikter ürdi. Al döñgelek joğarı qaray jılqı berdi. -Äne qorıqtı, - dep
quvandı birinşi küşik. -Qaşıp bara jatır, dedi ekinşisi. Küşikter quvanıp üre
berdi.
Kahraman Enikler
İki enik avluya çıktı. Onlar gökyüzüne baktı. Parlayan
yuvarlak bir ışık gördüler. Enik-ler, ne olduğunu bilmeden şaşırdılar. O parlak
ışık bütün evrene yayıldı. Enikler korktular. -Gel havlayalım, - dedi eniğin
birisi. -Havlayalımsa havlayalım, -dedi ikincisi. -O parlak daire yukarı doğru
yavaşça ilerledi. -İşte korktu, diyerek sevindi birinci enik. -Kaçıp gidiyor,
dedi ikincisi. Enikler sevinerek havladılar.
Qaraadırdıñ qarağandı sayı elsiz. Aynalada qabat-qabat
şubar adırlar. Jaqın töbelerdiñ barlığın alasa boz qarağan, tobılğı basqan. Say
boyında may ayınıñ salqın lebi esedi. Bastarı kögerip, bürlenip qalğan qalıñ
karaqan jel lebimen sıbdır-sıbdır qağıp teñselip, ırğalıp koyadı. Mañaydan
jualardıñ, jas şöpterdiñ isi keledi. Uzın keñ ölkeni qaptay basqan qarağannıñ
ortasında tereñ, küp jar bar. Sonıñ bas jağında itmurındı qalıñ jınıstıñ arasında
qasqır ini bar. Jakın elge melim eski in. Jazğa salımnan beri sonı eki qasqır
kelip meken etti. Burın itmurın janındağı kişkentay alañda keñdigi kisi
sıyğanday uş ülken in bolatın. Biyıl jas topırağı jağasında döñkiyip, tağı bir
jaña in şıqqan. Bäriniñ aydanı bir, jer astınan qatınası bar. Mañayı qasqırdıñ
oynağı. Jas şöpter basılıp, taptalıp qalğan
Karaadır’ın akasyalı vâdisinde insan yok. Etrafta kat
kat alaca yükseltiler. Yakın tepelerin hepsini alçak boz akasyalar ve
kızılcıklar kaplamış. Vâdi boyunca mayıs ayının serin yeli esiyor. Tepeleri
yeşermiş ve çiçeklenmiş sık akasyalar, rüzgârın çarpmasıyla “Fısıl!. Fısıl!”
diye sallanıp, ırgalanıyor. Çevreden soğanların ve yeşil otların kokusu
geliyor. Uzun ve geniş bir bölgeyi kaplayan akasyaların ortasında derin ve boş
bir uçurum var. Bu uçurumun baş tarafında böğürtlenli sık ağaçlığın içinde bir
kurt ini var. Yakında oturan halkın bildiği eski bir in. Yaza doğru iki kurt
gelip bu ine yerleşti. Daha evvel böğürtlen yanındaki küçük alanda genişliği
bir insan sığacak kadar olan üç in vardı. Bu yıl, kenarındaki yaş toprağı ile
yeni bir in daha ortaya çıkmış