GALAT Yanlış anlamına gelir. Bir kelimenin ilk veya
kitapta yazılmış şeklinden başka söylenmesi. Çokluk şekli galâtat’tır. Yanlış
olduğu bilindiği halde kullanılmasında sakınca görülmeyen kelime veya kelime
grubunagalat-ı meşhuradı
verilir. Örnek: Aslında çokluk olan evlat, eşkıya, evrak
kelimelerinin evlatlar, eşkıyalar, evraklar şeklinde tekrar çokluk yapılarak
kullanılması gibi. "Galat-ı meşhur, lügât-ı fasîhten
evlâdır" sözüyle yanlış kullanılan yerleşmiş kelimelerin tercih
edilebileceği belirtilir. Genellikle latife, alay isteği ile bir kelimeyi
şekil, üslûp ve anlam bakımından dildeki kullanışına aykırı kullanmayagalat-ı
tahakkumiveyakıyasa muhalefetdenir.
GARABET Dilden düşmüş veya çok az kullanılıp henüz
ayılmamış kelimelerin kullanılmasıyla meydana gelen fesahat bozukluğu. Böyle
kelimeler için garib, vehşî isimlerinin kullanıldığı görülür. Bu durum eski edebiyatta çok ortaya çıkardı. Şair
ve yazarlar ya ustalık göstermek için ya da seci, kafiye zorlamalarından dolayı
Arapça ve Farsça’dan işitilmedik kelimeler alarak kullanmışlardır. Söylendikleri zaman uygun olan, ancak bugün
terkedilmiş sözlergarib-i hüsn, hiçbir devirde benimsenmemiş sözler
degarib-i kubhdiye
adlandırılır. Bir mecburiyet karşısında kullanılan garip
kelimeleremuvafık, zorunluluk olmadan kullanılanlara isemuhalifdenir.
GEÇİŞ İki parafraf arasında bir düşünceden diğerine
geçilirken bu fikirlerin bağlanması. Paragraflar arasındaki geçişin azlığı veya
çokluğu yazının açık, doğal oluşuna göre değişir. Bağlanma açıksa geçişe gerek
kalmaz. Geçişlerin kısa olmasına dikkat edilir. Geçiş için, fakat, bundan
dolayı, kaldı ki gibi edatlar yeterli görülebilir.
GEZMECE Aşıkların yolculukta uğradıkları yerleri anlatan
methiyeli veya taşlamalı deyişler. Gezmeceler onbirli destan veya sekizli kesik
(semai) biçiminde söylenir. Gezilen yerler sırayla anlatılırsa, deyiş, sıra
gezmece veya sıralı gezmece adını alır. Kerem’in (Aslı’nın âşığı) Pasin,
Erzurum köyleri için söylediği deyişler bilinen en eski gezmecelerdir.
GİRİZGÂH Kasidelerin nesip bölümünden sonra medhiye
bölümüne geçerken söylenen beyit veya beyitler. Aslı girizgâhdır ve kaçış yeri
anlamına gelir. Kasideler çokluk bir tasvirle başlar. Ardından girizgahla asıl
amaca geçilir. Şair esprili bir sözle övgüye başladığını belirtir.
GNOMİK Anlamlı sözleri nazımla anlatan manzum türü.
GRAMER Bir dili meydana getiren ses, sözcük yapılışı,
sözcük haznesi, anlam değişmeleri, cümle kuruluşu gibi unsurları inceleyip
kurallara bağlayan dil bilgisi. Yunanca gramma kökünden geliyor.
GÜLDESTE Seçme manzum ya da nesir yazılarının toplandığı
dergi. Antoloji de denebilir.
GÜNLÜK Bir kişinin düşüncelerini, duygu ve gözlemlerini
günü gününe yazdığı ve o günün tarihini koyduğu yazılar. Ruzname olarak da
bilinir. Günlük bir tür anıdır. Ancak günlük günü gününe yazılır, anı ise
olayların yaşanmasından sonra kaleme alınır.