DİVAN NESRİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ
Bilindiği üzere Divan edebiyatı temelde şiir türünde gelişmiş bir edebiyat devridir. Ancak bu demek değildir ki Divan edebiyatında sadece şiir türüne örnekler verilmiştir. Şiirle birlikte birçok sanatçı düzyazı alanında da önemli eserler vermişlerdir. Fakat bu eserler divan şiirinin gölgesinde kalmışlardır.

Divan nesrinin temel özelliklerini şöyle özetleyebiliriz:

  1. Divan edebiyatında nesir, şiirin gölgesinde kalmış; ikinci plandadır.
  2. Düzyazıya inşa, düzyazıyla uğraşanlara da münşi denilmiştir. Düzyazı şeklindeki eserlere de münşeat adı verilmiştir.
  3. Sanatlı söyleyişe sahip olan düzyazılarda tıpkı şiirde olduğu gibi, düşünceyi dile getirmekten çok onu güzel bir şekilde ifade etmek önemlidir.
  4. Bazı düzyazılarda ise sanat kaygısından çok düşüce ve bilgi ön plana çıkmıştır.
  5. Genellikle uzun cümleler kullanılmıştır.
  6. Süslü nesirde seci denilen iç uyak kullanılmıştır.
  7. Bu nesirde Türkçe cümle yapısına dokunulmamıştır. Cümlede özne-tümleç-yüklem dizisi korunmuştur. Yalnız cümlenin yapısı Farsça ve Arapça tamlamalar, yabancı fiil çekimleri, ön ve son ekleri katılmıştır.
  8. Noktalama işaretleri kullanılmamıştır.
  9. Divan nesrinde en çok tezkire, tarih, seyahatname, mektup gibi türlerde örnekler verilmiştir.
  10. Divan nesri üç bölümde incelenebilir:
Sade Nesir:
Halka yönelik eserlerde görülen sade nesir, kolay anlaşılır olmayı esas almıştır. Din tasavvuf, tarih ve ahlak kitaplarında sade nesir kullanılmıştır. Evliya Çelebi'nin Seyahatname'si, mercimek Ahmed'in kabusnames'si, Kul Mesut'un Kelile ve Dimne çevirisi ile Katip Çelebi'nin bazı eserleri sade nesir örnekleridir.

Orta Nesir:
Sade ve süslü nesirin özelliklerini bir arada taşıyan nesir türüdür. Tarih kitaplarında, tezkirelerde ve vakanüvislerin eserlerinde orta nesre rastlamak mümkündür. Genellikle tarih kitaplarında bu düzyazı türü görülür. Osmanlılar zamanında tarihçilik,”vakanüvis” adı altında yürütülen bir tür memurluktu. Sarayda görevlendirilen vakanüvisler, önemli önemsiz her olayı günü gününe notlar halinde yazarlardı. Bu eserler, olay anlatımına dayalı olduğundan, bilimsel tarih anlayışıyla bağdaşmaz. Divan döneminin başlıca tarihçileri arasında Aşıkpaşazade ,Ali, Ebülgazi Bahadır Han,Naima, Peçevi, Mütercim Asım sayılabilir.

Süslü Nesir:
Düşüncenin ikinci plana atıldığı, ustaca söz söylemenin, sanatlı anlatımın ön plana çıktığı bir nesirdir. Süslü nesirde secilere yer verilmiş, şiirsel bir dil kullanılmıştır. Sinan Paşa'nın Tazarruname'si süslü nesrin önemli bir örneğidir. 16. ve 17. yüzyılda Veysi ve Nergisi süslü nesrin temsilcileridir.