Arama Sonuçları

Türk Halk Şiirinin Genel Özellikleri

Dönmelerine Göre Divan Şairleri 13. Yüzyıl Divan Şairleri Hoca Dehhani Bilinen ilk divan şairidir 1 . Din dışı konularda ve lirik tarzda şiirler yazmıştır 2 . Şiirlerinin en önemli teması aşktır 3 . İran edebiyatı etkisiyle din dışı şiirler yazmıştır 44 . Eserleri: Divan 5 . Selçuk Şehnamesi  (Selçuklu Sultanı III. Alaattin Keykubat'ın buyruğuyla Farsça yazdığı söylenir.) 6666 . Mevlana Celaleddin Rumi (1207-1273) Tasavvuf edebiyatının yüzyıllarca etkili olmuş en önemli  isimlerindendir 7 . Anlayış ve kurallarıyla yeni bir tarikatın ( Mevlevilik ) temellerini atmıştır 8 . Şems-i Tebrizi'nin etkisiyle tasavvufa yönelmiştir 9 . Allah aşkını , insanın ona ulaşması gerektiğini, evrensel ahengin ancak coşkun bir kalple yakalanabileceğini dile getirmiştir 10 . Tüm varlığı kapsayıcı engin hoşgörüsü  sayesinde Müslüman olmayan aydınlar ve kişilerce de ilgi görmüştür 11 . Eserlerini (birkaç Türkçe beyit hariç) Farsça  yazmıştır 12 . Eserleri: Mesnevî : 26.000 beyitlik bu mesnevi en önemli eseridir, Farsça yazılmıştır 13 . Dîvân-ı Kebîr  (Farsça şiirlerinden oluşur.) 14 . Sultan Veled (1224-1312) Mevlana'nın oğludur 15 . Mevlevilik  tarikatının kurucusudur ve tarikatın yayılması için çalışmıştır 16 . Eserlerini Farsça yazan şair, Türkçe şiirler  de yazmıştır 17 . Tasavvuf esaslarını yaymak için sade Türkçeyle  yazdığı şiirleri önemlidir 18 . Eserleri: Dîvân : 13.335 beyittir, gazellerin çoğu Mevlana'nın gazellerine nazire  olarak yazılmıştır 19 . Velednâme : Üç mesnevisinin ilkidir, İbtidânâme adıyla da anılmıştır ve en önemli eseridir 20 . Rebâbnâme  (8124 beyitten oluşur, Mevlana ve Şems ile ilgili bilgiler mevcuttur.) 21 . İntihânâme  (8313 beyittir, mukaddimesinde Mevlana yolu, Şems ve sema ile ilgili bilgiler vardır.) 22 . Şeyyad Hamza Dinî ve tasavvufi  şiirler yazmıştır 23 . Lirik şiirleriyle tanınmıştır 24 . Yunus tarzı şiirin habercisi  olmuştur 25 . Hem aruz hem de heceyle yazmıştır 26 . Eserleri 13. yüzyıl Türkçesini göstermesi bakımından önemlidir 27 . Eserleri: Yusuf u Züleyha  (Divan edebiyatının ilk   Yusuf u Züleyha  mesnevisidir.) 28 . 14. Yüzyıl Divan Şairleri Gülşehrî (1250-1335) Farsça ve Arapça öğrenmiş ancak o; Türkçe yazmış, Türkçe söylemiştir 29 . Ahilik postuna oturmuş, tekkesinde Mevlevilik'i yaymaya  çalışmıştır 30 . Mantık'ut-Tayr  adlı eseriyle tanınır 31 . Türkçenin Farsça ve Arapçadan üstün, tatlı bir uyuşumu olduğunu belirtmek için bu eseri yazdığını söyler 32 . Eserleri: Şiir (7 gazel) 33 . Mantık'ut-Tayr  (Feridun Attar'dan çevirdiği mesnevidir, eserin aslına sadık kalmamış, Kelile ve Dimne 'den ve Mesnevi 'den de ilaveler yapmıştır.) 34 . Feleknâme  (Farsça mesnevidir.) 35 . Kadı Burhaneddin (1344-1398) Şiirlerini Azerbaycan Türkçesiyle yazar 36 . Tuyuğ  ve gazelleriyle tanınır 37 . " Tuyuğ " nazım biçiminin en önemli temsilcisidir 38 . Eseri: Türkçe Divan 39 . Ahmedî (1334?-1413) Bilim insanı (astronomi, tıp, geometri, fıkıh, hadis...) olarak yetiştiği hâlde şair ve hoşsohbet kişiliğiyle tanınmıştır 40 . Devrinin en çok eser veren şairlerindendir 41 . Divan şiirinin ilk başarılı şairi kabul edilir 42 . Söz sanatlarını ve halk dilini çok ince bir zevkle kullanmıştır 43 . Din dışı (tasavvuf dışı) lirik şiirleriyle meşhur olan şair, tasavvufi şiirler de yazmıştır 44 . Eserleri: Dîvân 45 . İskendernâme  (Mesnevi; edebiyat ve bilim tarihi açısından önemli, din, tıp, siyaset, ahlak, astronomi konularını içeren bilimsel bir eserdir.) 46 . Cemşid ü Hurşit  (Mesnevi) 47 . Seyyid Nesîmî (?-1404?) Azerbaycan  sahasında yetişmiş bir şairdir ve dili oldukça sadedir 48 . Tasavvufi ve lirik  şiirleriyle meşhurdur 49 . Hurufilik  tarikatının savunucularındandır 50 . (Hurufilik: Her şeyi harflerle açıklamaya çalışan bir tarikattır.) 51 . Divan şiiri nazım biçimleri yanı sıra yazdığı tuyuğlarla  da meşhur olmuştur 52 . Sonraki şairleri özellikle Bektaşi şairleri etkilemiştir 53 . Eserleri: Türkçe Divan 54 . Farsça Divan 55 . Âşık Paşa (1272-1333) Yunus Emre'nin etkisi  görülür 56 . Hem hece hem de aruz veznini kullanır 57 . Garipnâme 'yi bilinçli olarak Türkçe  yazmış, edebî dilin Türkçe olması konusunda gayret göstermiştir 58 . Anadolu Türkleri arasında tarikat şeyhi olarak tasavvufu yaymak  için çalışmıştır 59 . Mevlana'nın Mesnevi 'de amaçladığını, Türkçe yazdığı Garipnâme  adlı mesnevide yapmıştır 60 . Eseri: Garipnâme  (Türklere tasavvufu öğretmek amacıyla yazılmış bir mesnevidir.) 61 . 15. Yüzyıl Divan Şairleri Ali Şir Nevâî (1441-1501) Büyük bir devlet adamı ve büyük bir edebiyatçıdır 62 . Çağatay edebiyatının en önemli şairidir 63 . Bilinçli bir dil milliyetçisidir 64 . Türk edebiyatında " hamse " (beş mesnevi) sahibi ilk şairdir 65 . Eserleri: Muhakemetül-Lûgateyn  (Farsça): Türkçe ile Farsçayı karşılaştırarak Türkçeyi üstün  tutmuştur 66 . 4 adet Dîvân (3'ü Türkçe, 1'i Farsça) 67 . Mecalisü'n-Nefais  ( İlk şairler tezkiresi ) 68 . Şeyhî (?-1431?) Asıl mesleği hekimlik  olan şairin adı Sinan'dır 69 . Anadolu'da divan edebiyatının kurucularından sayılır 70 . Kuvvetli bir tasavvuf kültürü aldığı hâlde tasavvuf dışı  şiirler de yazmıştır 71 . Gazelleri ile de bilinir, asıl şöhretini mesnevisiyle  sağlamıştır 72 . Türkçe, bütün incelikleriyle onun elinde edebî bir dil  hâline gelmiştir 73 . Eserleri: Hüsrev ü Şirin  (Mesnevi) 74 . Harnâme  (126 beyitlik kısa bir hiciv mesnevisidir. Olmayacak umutlara kapılan, sonunda elindekileri de yitiren kişileri yermek için yazılmıştır.) 75 . Ahmet Paşa (?-1497) " Şairler sultanı " unvanı almış, büyük bir şairdir 76 . Türkçeyi bilinçli, iyi ve ölçülü bir şekilde kullanır 77 . Beğendiği şiirlere çok güzel nazireler yazmıştır 78 . Şiir içinde düşürdüğü tarihlerle (ebced hesabı)  bu işi sanat hâline getirir 79 . Eseri: Tek eseri Divan 'ıdır 80 . Necati Bey (?-1509) İçten ve duygu yüklü gazelleri meşhurdur 81 . Eğitim seviyesi çok yüksek olmayan şair sade halk Türkçesiyle  şiirler yazmıştır 82 . Şiirlerinde, deyim ve atasözlerinden  yararlanmıştır 83 . Dili yönüyle kendinden sonraki Fuzuli ve Baki gibi büyük şairleri etkilemiştir 84 . Eseri: Tek eseri Divan 'ıdır 85 . Süleyman Çelebi (1351-1422) Bursa Ulu Cami'nin başimamlığına getirilmiştir 86 . Eseri: Vesîlet-ün-Necât  (İranlı bir vaizin Hz. Muhammed ile Hz. İsa arasında bir farkın olmadığını iddia etmesi üzerine yazmıştır. Mevlid adıyla da bilinir.) 87 . 16. Yüzyıl Divan Şairleri Bakî (1526-1600) Sultânüşşuarâ  (şairlerin sultanı) olarak anılır 88 . Şiirlerinde tasavvufa hiç yer vermeyip  aşk, tabiat, zevk, eğlence, neşe, devrin zenginliği gibi konuları işler 89 . Sözcük seçiminde titiz davranıp söyleyiş güzelliğine  önem vermiştir 90 . Halk söyleyişlerine yer vermiş, temiz bir dil  kullanmıştır 91 . Eserleri: Rindâne gazelleri  ve Kanunî Mersiyesi meşhurdur 92 . Fuzûlî (1495-1556) Eserlerini Azerbaycan şivesiyle yazmıştır 93 . Divan şiirinin en büyük ve en lirik şairi  kabul edilir 94 . Şiirlerinde tasavvuf, aşk ve ıstırabı  işleyen şair, âşıkâne gazelleriyle  meşhurdur 95 . Aşk acısından hoşnut olup derdinin dermanının dert olduğunu söyler, vuslatı istemez 96 . İlimsiz şiiri temelsiz duvara benzetir 97 . Eserleri: Dîvân (Fuzuli Divanı, Türkçe Divan, Farsça Divan) 98 . Leyla vü Mecnun  (Türk edebiyatının en meşhur mesnevisidir .) 99 . Bağdatlı Ruhî (?-1605) Tasavvufa şiirlerinde yer vermiştir 100 . Dili sade  ve gösterişten uzaktır 101 . Sosyal aksaklıkları işleyen terkibibent en önemli eseridir 102 . Bu esere Ziya Paşa, Muallim Naci gibi birçok şair tarafından nazire  yazılmıştır 103 . Eserleri: Ruhi Divanı, Terkib-i Bent 104 . Taşlıcalı Yahya (?-1582) Mesnevileriyle tanınır, divan edebiyatında hamse sahibi  sanatçılardandır 105 . Eseri: Şehzade Mustafa Mersiyesi  (Terkibibent biçiminde yazılmıştır ve Kanuni Sultan Süleyman'ı ve Rüstem Paşa'yı hicvettiği ünlüdür.) 106 . 17. Yüzyıl Divan Şairleri Nef'î (1575-1633) Hicvin ve kasidenin en büyük şairidir 107 . Sert kişiliği, onu çağının en büyük hicivcisi yapmıştır 108 . Överken göklere çıkaran, yerince de yerin dibine batıran abartılı bir üslubu  vardır 109 . Sağlam bir tekniği, ağır bir dili , cesur bir söyleyişi vardır 110 . Eserleri: Türkçe Divan, Farsça Divan 111 . Siham-ı Kaza (Kader Okları) : Hicivlerini topladığı eseridir 112 . Nâbî (1642-1712) Divan şiirine öğretici (didaktik) bir boyut kazandırmıştır 113 . Atasözlerinden ve hikmetli sözlerden  yararlanmıştır 114 . Toplumcu bir şair duyarlılığıyla çağın aksaklıklarını sade ve ince bir dille yermiştir 115 . Nâbî ekolü  olarak da bilinen hikemî şiirin öncüsü ve en kuvvetli temsilcisi olmuştur 116 . Hakimâne (didaktik) gazelleri önemlidir 117 . Eserleri: Türkçe Divan 118 . Mesneviler: Hayriyye  (dinî ve ahlaki öğütler), Hayrâbâd, Tuhfetül Harameyn 119 . 18. Yüzyıl Divan Şairleri Nedîm (1680-1730) Lâle Devri'nin şairi  olarak yaşamış ve yaşadıklarını şiirleştirmiştir 120 . Dinî konulara hiç yer vermemiştir 121 . Yalın, açık, musikili ve akıcı bir dili vardır 122 . Gazel şairi  olan Nedim şarkıda  da en önemli isimdir 123 . Divan edebiyatının katı kurallarının dışına çıkarak mahalleleşme cereyanını başlatmıştır 124 . Hece ölçüsüyle bir türkü  de yazmıştır 125 . Eserleri: Sahaifü'l Ahbar, Ayni Tarihi, Nedim Divanı 126 . Şeyh Galip (1757-1799) Divan edebiyatının son büyük üstadıdır 127 . Sebk-i Hindî  tarzının temsilcisidir 128 . Dili süslü, musikili ve ağırdır 129 . Hayal gücünün zenginliği ve hayallerinin özgünlüğüyle diğer divan şairlerinden ayrılır 130 . Eseri: Hüsn ü Aşk : Mesnevi türünün en başarılı örneklerinden biri sayılan, tasavvuf sembolleriyle örülü " alegorik " bir mesnevidir 131131131131 . 19. Yüzyıl Divan Şairleri Keçecizade İzzet Molla (1785-1829) Divan şiirinin Tanzimat'tan önceki son üstadıdır 132 . Nef'i, Nedim ve Şeyh Galib ve Fuzuli'nin etkileri görülür 133 . Hece vezniyle bazı türküler  de yazmıştır 134 . Eserleri: Mihnet-i Keşan, Gülşen-i Aşk  (mesnevi) 135 . Enderunlu Vasıf (1759-1824) Halk söyleyişlerini hatta kadınlara özgü dili  kullanmıştır 136 . Mahalleleşme  akımının temsilcilerindendir. İstanbul'un halk ağzıyla  yazdığı birçok şarkısı bestelenmemiştir 137 . Şiirleri teknik olarak kusurludur 138 . Eseri: Divan-ı Gülşen-i Efkar-ı Vasıf- Enderun

Divan Edebiyatında Nazım Biçimleri ve Türleri   Beyitlerle Yazılan Nazım Biçimleri 1. Gazel Divan edebiyatının en yaygın kullanılan nazım biçimidir 27 . Beyit sayısı 5 ila 15  arasında değişir 28 . Kaynağı Arap şiiridir 29 . Nazım birimi beyittir 30 . Kafiye düzeni: $aa, ba, ca$ şeklindedir 31 . Konular: Başta aşk, sevgi, güzellik  gibi lirik konular olmak üzere felsefi, dinî ve öğretici konular işlenebilir 32 . Konularına göre adları: âşıkâne, rindâne, şûhâne, hikemî 33 . Genellikle beyitleri arasında konu bütünlüğü yoktur , her beyitte farklı bir konu işlenebilir 34 . Bütün beyitlerde aynı konu işleniyorsa yekâhenk , bütün beyitler aynı söyleyiş güzelliğindeyse yekavaz  gazel adını alır 35 . Musammat Gazel : İç uyakların bulunduğu gazellere denir. Bu gazelleri oluşturan beyitler ortadan ikiye bölündüğünde $abab, cccb, dddb$ şeklinde dörtlükler oluşur 36 . Bölümleri: İlk beytine matla  (doğuş yeri) 37 . Son beytine makta  (kesme yeri) 38 . İlk beyitten sonraki beyte hüsnimatla (güzel başlangıç) 39 . Son beyitten öncekine hüsnimakta (güzel bitiriş) 40 . En güzel beyti ise beytülgazel ya da şah beyit 41 . Şair, mahlasını  maktada ya da hüsnimaktada söyler 42 . Önemli şairler:  Fuzuli, Baki, Nedim, Necati, Şeyhülislam Yahya, Naili ve Şeyh Galip 43 . 2. Kaside Beyit sayısı genellikle 33 ila 99 arasındadır 45 . Birisini övmek ya da yermek  için yazılır 46 . Kafiyelenişi gazeldeki gibidir: $aa, ba, ca, da...$ 47 . Redifine göre (Su Kasidesi, Güneş Kasidesi) veya konularına göre (tevhit, münacat, naat, methiye) isimlendirilir 48 . Bölümleri: İlk beytine matla , son beytine makta 49 . En güzel beytine beytülkasîd 50 . Mahlas beytine taç beyit denir 51 . 1. Nesîb (Teşbîb):  Kasidenin başlangıç bölümüdür. Bu bölümde, bir tabiat tasviri yapılır ya da sevgilinin güzellikleri anlatılır. İşlenen konulara göre adlandırılır (ıydiye, ramazaniye...) 52 . 2. Girizgâh:  Bir beyitten oluşur. Asıl konuya giriş yapmak üzere söylenir 53 . 3. Methiye:  Kasidenin asıl bölümüdür. Allah, peygamber ya da kasidenin sunulduğu kişi abartılı ve sanatlı bir dille övülür 54 . 4. Tegazzül:  Her kasidede bulunmaz. Kasidenin içindeki gazeldir. Kasideyle aynı ölçüdedir ve 5-12 beyit arasında değişir 55 . 5. Fahriye:  Şairin kendini övdüğü bölümdür. Abartılı bir dil kullanılır 56 . 6. Dua: Şairin, kaside yazdığı kişi için dua ettiği bölümdür 57 . En meşhur şairler:  Ahmet Paşa, Baki, Fuzuli, Nef'i, Nedim 58 . 3. Mesnevi İran edebiyatından  alınmıştır 60 . Her beytinin kendi arasında uyaklı olması yazma kolaylığı sağlar: $aa, bb, cc, dd, ee...$ 61 . Divan edebiyatının en uzun nazım şeklidir 62 . Beyit sayısı sınırsızdır, 25.000'e kadar çıkan mesneviler vardır 63 . Halk hikâyeleri, felsefi konular, aşk hikâyeleri, savaşlar, dinî konuların işlendiği mesnevi, romanın ve öykünün işlevini görmüştür 64 . Beyitler arasında anlamca bağlılık vardır 65 . Bölümleri:  Dibace (ön söz), Tevhit (Allah'ın birliği), Münacat (Allah'a yalvarış), Naat (Hz. Muhammed'e övgü), Miraciye (Miraç olayı), Medhiçiharyârigüzîn (Dört halife/devrin büyüklerine övgü), Medhiye (Mesnevinin sunulacağı kişiye övgü), Sebebitelif (Yazılış nedeni), Ağâzıdâstan (Asıl konu), Hatime (Son söz) 66 . Hamse : Divan şiirinde beş mesneviden oluşan eserler grubuna denir 67 . Önemli Hamse şairleri:  Ali Şir Nevai (ilk hamse sahibi), Mevlana, Fuzuli, Şeyhi, Taşlıcalı Yahya, Nabi ve Şeyh Galip 68 . İşlenen konulara göre örnekler: Aşk:   Leyla ve Mecnun, Hüsrev ve Şirin, Yusuf ve Züleyha 69 . Din ve Tasavvuf:   Mesnevi (Mevlana), Mevlit (Vesiletü'n Necat - Süleyman Çelebi) 70 . Öğretici:   Kutadgu Bilig (Türkçe ilk mesnevi), Hayriyye (Nabi) 71 . Evlenme/Sünnet Töreni:   Surname (Vehbi) 72 . Destan:   Şehnâme (Firdevsi) 73 . Eleştiri:   Harnâme (Şeyhi) 74 . 4. Müstezat Gazelin özel biçimidir 76 . Konu bakımından gazelden farkı yoktur 77 . Sözcük anlamı " ziyadeleşmiş, artmış, çoğalmış "tır 78 . Uzun dizelere kısa bir dize  eklenerek yazılır. İki kısa dize de eklenebilir 79 . Uzun mısralara eklenen kısa mısralara ziyade  denir 80 . Matla  (doğuş) beyti yoktur 81 . 5. Kıt'a Genelde 2 beyitten  oluşur. 12 beyte kadar yazılanlar da vardır 83 . Kafiye düzeni gazeldeki gibidir: $xa-xa$ 84 . Beyitler arasında anlam bütünlüğü vardır 85 . Değişik konularda  yazılır: önemli bir düşünce, hikmet, nükte, eleştiri 86 . Genellikle mahlas kullanılmaz 87 . Dörtlüklerle Yazılan Nazım Biçimleri 1. Rubai İran edebiyatından  alınmış nazım biçimidir 90 . Tek dörtlükten  oluşur 91 . Kafiye şeması: $aaxa$ 92 . Kendine özgü aruz ölçüleriyle yazılır 93 . Felsefi, tasavvufi, aşk  gibi konuları özlü  bir biçimde işleyen nazım biçimidir 94 . Halk şiirindeki maniye  benzer 95 . Bu şiirlerde, az sözle çok şey söylemek  esastır 96 . Rubailer genellikle mahlassız şiirlerdir 97 . Önemli şairler:   Ömer Hayyam  (en önemli şairi); Mevlana, Azmizade Haleti, Nabi, Nedim, Yahya Kemal Beyatlı ve Arif Nihat Asya 98 . 2. Tuyuğ Divan şiirine Türklerin kazandırdığı  bir (millî)  nazım biçimidir 100 . Halk şiirindeki maninin karşılığı da denebilir 101 . Tek bir dörtlükten  oluşur 102 . Aruzun özel bir kalıbıyla yazılır 103 . Kafiye şeması rubaideki gibidir: $aaxa$ 104 . Cinaslı uyak  kullanılır 105 . Rubai'de işlenen konular tuyuğda da işlenir 106 . Önemli şairler:  Kadı Burhaneddin, Nesimi ve Ali Şir Nevai (Daha çok Azerbaycan ve Çağatay edebiyatlarında rastlanır) 107 . 3. Şarkı Divan şiirine Türklerin kazandırdığı  bir (millî)  nazım şeklidir 109 . Aşk ve güzellik  gibi lirik konularda yazılır 110 . Bestelenmek üzere  yazıldığı için bent sayısı azdır (Genellikle 3-5 arasındadır) 111 . Tekrarlanan dizelere nakarat denir 112 . Kafiye düzeni: $aAaA, aaaA, bbbA, cccA...$ (Büyük A'lar nakaratı gösterir) 113 . Her bendin üçüncü dizesine miyan ya da miyanhane  adı verilir 114 . Nazım birimi ve kafiye şeması  bakımından koşmaya  benzer 115 . Önemli şairler:  Nedim, Enderunlu Vâsıf, Yahya Kemal Beyatlı 116 . 4. Murabba Dörder dizelik bentlerden  oluşan nazım biçimidir 118 . Bent sayısı 3-7  arasında değişir 119 . Aruzun her ölçüsüyle yazılabilir 120 . Özellikle felsefi konular ve aşk olmak üzere her konuda yazılabilir 121 . Nazım biçimi: $aaaa, bbba, ccca$ ya da $bbba, ccca, ddda...$ 122 . Bazen dördüncü mısralar nakarat olabilir 123 . Önemli şairler:  Namık Kemal, Nedim, Fuzuli 124 . Bentlerle Yazılan Nazım Biçimleri 1. Terkibibent Bentlerle kurulan uzun  bir nazım biçimidir 127 . En az 5, en fazla 10 bentten oluşur. Her bent 5 ila 10 beyit  arasında değişir 128 . Genellikle dinî, felsefi ve sosyal yaşamla ilgili eleştiri ve önerilere  yer verilir. Toplum aydınlatılmaya çalışılır 129 . Her bendin sonunda vasıta beyti denen bir beyit vardır 130 . Vasıta beyitleri her bendin sonunda değişir ve bunlar kendi aralarında uyaklanır 131 . Ünlü şairler:  Baki ( Kanunî Mersiyesi ), Bağdatlı Ruhi ve Ziya Paşa 132 . 2. Terciibent Biçim ve uyak bakımından terkibibende benzese de  konusu ve vasıta beyitleri  yönüyle terkibibentten ayrılır 134 . Vasıta beyitleri her bendin sonunda aynen tekrarlanır 135 . Her bent, tercihane ve vasıta olmak üzere ikiye ayrılır 136 . Dinî konuların  işlendiği terciibentte genellikle Allah'ın kudreti, evrenin sonsuzluğu, doğanın ve yaşamın karşıtlıkları gibi konular işlenir 137 . Terkibibentten daha zor yazılan bu nazım biçiminin en güzel örneğini Ziya Paşa  vermiştir 138 . 3. Diğerleri (Musammatlar) Üç Dizelik Bentler:  Müselles Dört Dizelik Bentler:  Terbi, Tastir Beş Dizelik Bentler:  Muhammes, Tahmis, Tardiyye Altı Dizelik Bentler:  Müseddes, Tesdis Yedi Dizelik Bentler:  Müsebba, Tesbi Sekiz Dizelik Bentler:  Müsemmen, Tesmin Dokuz Dizelik Bentler:  Mütessa, Tetsi On Dizelik Bentler:  Muasser, Ta'sir Divan Edebiyatı Nazım Türleri Tevhid:  Allah'ın birliğini anlatmak için yazılır 141 . Münacaat:  Allah'a yalvarıp yakarmak için yazılır 142 . Naat:  Hz. Muhammed'i övmek için yazılır 143 . Methiye:  Devrin büyüklerini (han, vezir...) övmek için yazılır 144 . Hicviye:  Bir kimseyi yermek amacıyla yazılır 145 . Mersiye:  Bir kimsenin ölümü üzerine yazılır 146 . Diğerleri (Konularına Göre):  Bahariye, Iydiye, Sayfiye, Ramazaniye 147 .

Divan Şiirinde Tarzlar ve Anlayışlar Türkî-i Basît (Basit Türkçe) Akımı 15 ve 16. yüzyılda  görülmüştür 51 . Türkçe sözcüklerle şiir yazan şairleri önemsemeyenlere, Türkçeyi kaba ve zevksiz bulanlara tepki olarak doğmuştur 52 . Devrin büyük şairleri tarafından pek ilgi görmemiştir 53 . Temsilcileri sanat güçlerini gösteren eser verememiştir 54 . 15. yüzyıl sonunda Aydınlı Visalî 'nin öncüsü olduğu bu akımın en güçlü temsilcileri, 16. yüzyıl şairlerinden Edirneli Nazmî ve Tatavlalı Mahremî 'dir 55 . İlkeleri: Divan şiiri nazım biçimleri ve aruz ölçüsü kullanılsa da Türkçe sözcükleri kullanmak 56 . Divan şiirindeki mazmunların (kalıplaşmış sözler) yerine halk şiirindeki mecaz, deyim ve benzetmeleri kullanmak 57 . Arapça ve Farsça sözcüklerden olabildiğince kaçınmak 58 . Hikemî Şiir Akımı (Nabi Ekolü) Düşünceye ağırlık vererek  okuyucuyu düşündürmeyi, aydınlatmayı amaçlar 59 . 17. yüzyılda  görülen bu akımın ilk ve en güçlü temsilcisi Nabi 'dir 60 . Nabi'den sonraki en önemli temsilcisi de Koca Ragıp Paşa 'dır 61 . Bu akımdan Tanzimat şairlerinden Ziya Paşa ve Namık Kemal  de etkilenmiştir 62 . Sebk-i Hindî Akımı Sebk-i Hindî; Hint tarzı, üslubu  demektir 63 . 17. yüzyılda  Hindistan'a giden İranlı şairlerin açtığı bir çığırdır 64 . Türk şairleri tarafından 17 ve 18. yüzyılda  benimsenmiştir 65 . Temsilcileri:  Neşatî, Nailî, Fehim, Şeyh Galip... Nef'î ve Nedim  kısmen etkilenmişlerdir 66 . İlkeleri: Anlamı derinleştirip kapalı ve girift hâle getirmek (kısa ve özlü) 67 . Geniş bir hayal gücüne  yer vermek 68 . Yeni mazmunlar  kullanmak 69 . Şiiri yaşamdan soyutlayıp tasavvuf ve derin acılara  yöneltmek 70 . İnsan mantığını zorlayan abartılı ve hayali bir anlatım yolu  seçmek 71 . Yeni sözcüklere ve tamlamalara başvurmak 72 . Mahallîleşme (Yerlileşme) Akımı 16. yüzyıldan  sonra görülmeye başlandı 73 . Divan şiirinin soyut dünyasına bir tepki olarak ortaya çıkmıştır 74 . Bakî 'nin ilk habercisi olduğu bu akımın en güçlü örneklerini 18. yüzyılda Nedim  vermiş, 19. yüzyılda da Enderunlu Vasıf  bu akımın sınırlarını genişletmiştir 75 . Âşık tarzı Türk şiiri ile divan şiirinin birleşimi olarak görülebilir 76 . Özellikleri: Nedim bu akımın etkisiyle hece ölçüsünde türkü  yazar 77 . Halk deyimleri, yaşamı ve dili  bu akım sayesinde şiire yansır 78 . Sadeliğe yakın bir Türkçe kullanılır 79 . İstanbul'un değişik semtleri, eğlenceleri, köşkleri  gazel ve şarkı ve şehrengizlere yansır 80 . Bu akım Tanzimat sanatçılarını da etkilemiştir 81 .

Türklerin İslamiyet'i din olarak kabul etmesiyle başlayan ve Anadolu'da altı yüz yıl süren edebiyattır 1 . Şairlerin şiirlerini belirli bir düzen içerisinde topladığı eserlere " divan " denir 2 . Bir divanda genel olarak sırasıyla şunlar yer alır: mukaddime/dibace (ön söz), kasideler, tarihler, mesneviler, musammatlar, gazeller, mukattaat (kıta, rubai, tuyuğ...) 3 . Divan edebiyatında şiirler "divan" adı verilen defterlerde toplandığı için bu edebiyat daha çok " divan edebiyatı " adıyla anılır 4 . Bu ifadeyi ilk kez Ömer Seyfettin ve Ali Canip Yöntem  kullanmıştır 5 . Divan edebiyatı ayrıca şu isimlerle de anılmıştır: tarzıkadim (eski tarz), şiirikadim (eski şiir), edebiyatıkadime (eski edebiyat), klasik Türk edebiyatı, saray edebiyatı, Osmanlı edebiyatı, yüksek zümre edebiyatı, havas edebiyatı, Enderun edebiyatı 6 . Arap ve Fars (özellikle Fars) edebiyatları geleneğine dayanarak kurulmuştur, zamanla taklit aşamasını geçip klasik edebiyat  kimliğini kazanmıştır 7 . Divan edebiyatında şiir ön planda tutulurken nesir  (düzyazı) ikinci plana atılmıştır 8 . Eskiden edebiyat yerine şiir ve inşa denilmekteydi 9 . Kaynakları  arasında Kur'an-ı Kerim, hadisler, evliya menkıbeleri, kısasıenbiya (peygamber hikâyeleri), tasavvuf, Firdevsi'nin Şehnâme'si 10 , ayrıca dinî inançlar, İslami ilimler, tarihî olaylar, Hint-İran kökenli efsaneler, çağın bilimleri, günlük olaylar, gelenek ve görenekler, terimler, deyimler ve atasözleri bulunur 11 . Nazım birimi  genel olarak beyittir 12 . Dörtlük ve bentler de kullanılmıştır 13 . Nazım biçimleri  genelde Fars edebiyatı aracılığıyla Arap edebiyatından alınmıştır 14 . Kullanılan ölçü , aruz ölçüsüdür 15 . Son zamanlarında çok az da olsa hece kullanılmıştır 16 . Şiirde biçim  önemsenmiştir 17 . Nazım biçimi, vezin (ölçü) ve nazım birimi belli kurallara bağlıdır 18 . Genellikle tam ve zengin kafiye kullanılmıştır, rediften de yararlanılmıştır 19 . " Göz için kafiye " anlayışı esas alınmıştır 20 . Şiirlerin son bölümünde mahlas adı verilen takma isim kullanılmıştır 21 . Konu değil , konunun işlenişi önemsenmiştir 22 . Bütün güzelliğine değil , parça güzelliğine  önem verilmiştir 23 . Şiirlerde başlık  kullanılmamış; şiirler redif, kafiye, tür ve nazım biçimine göre adlandırılmıştır 24 . Şiirde işlenen konular genelde somut gerçeklikten uzaktır 25 . Bu sebeple divan edebiyatı genelde soyut bir edebiyattır 26 . Genellikle " sanat için sanat " anlayışı benimsenmiş, toplumsal konulardan uzak durulmuştur 27 . Daha çok bireysel konular yani aşk, doğa, din, tasavvuf, ölüm, şarap gibi konular işlenmiştir 28 . Nabi, Bağdatlı Ruhi gibi bazı sanatçılar toplumsal konuları işlemiştir 29 . Anlam derinliği ve söyleyiş güzelliğine çok önem verildiği için edebî sanatlara  sıkça başvurulmuştur 30 . Dil , " Osmanlı Türkçesi "dir 31 . Genel olarak Arapça, Farsça kelime ve tamlamaların yoğun biçimde yer aldığı ağır, süslü ve sanatlı bir dil  kullanılmıştır 32 . Bunun yanında oldukça sade ve yalın anlatımlı eserler de bulunmaktadır 33 . Duygu ve düşünceler, mazmunlarla (kalıplaşmış yargılarla) anlatılır 34 . Sevgili tipi  ortaktır: boyu servi, kaşı hilal veya keman, çenesi elma, ağzı nokta, kirpikleri ok... 35 . Üstatların şiirleri taklit edilerek nazirecilik geleneği oluşturulmuştur 36 . Divan şiirinde aşk büyük yer tutar ama bu aşk hem dünyevi hem de tasavvufidir. 37 . Divan Şiirinin Özellikleri   Divan Şiirinde Bazı Kavramlar Kavram Açıklama Örnek/İlişkili Âşık Seven. Şair daima âşıktır. Derdi zevk edinir ve bu dertten kurtulma yoluna gitmez. Dünyada gözü yoktur. Kavuşma (vuslat) zevkini bilmez 38 . - Maşuk Sevilen. Divan şiirinde asıl olan kişidir. Acı ve ıstırap vericidir. Gönlü taştır ve merhametsizdir 39 . Sanem (put), peri, saki, canan gibi pek çok ismi vardır 40 . Rakip Âşık ile maşuk arasında âşık ile yarışan ve ona ortak olan kişidir 41 . - Nazire Divan edebiyatında bir şairin bir şiirine, başka bir şair tarafından aynı ölçü, uyak ve redifle yazdığı benzer şiirlere nazire denir 42 . Nazire şaka veya alay amacıyla yazıldıysa buna tehzil  denir 43 . Mısra-ı âzâde  (Bağımsız Mısra) Bir şiire bağlı olmayan, tek satırlık şiirlere denir 44 . "Hâlini bilmez perişanın perişan olmayan" (Ahmet Paşa)   45 Mısra-ı berceste / Şah Mısra Vecize düzeyine yükselmiş mısralara denir 46 . “O mâhîler ki derya içredir deryayı bilmezler” (Hayali)   47 Mazmun Belli bir kavramı düşündürüp çağrıştıran, genellikle açık istiare ve telmih sanatlarından yararlanılarak oluşturulan klişeleşmiş (kalıplaşmış) kelimedir 48 . Modern şiirdeki imgenin divan şiirindeki karşılığı olarak da düşünülebilir 49 . Kaşlar:  yay, keman. Gamze/yan bakış:  kılıç. Kirpikler:  ok. Ağız:  gonca. Dudak:  lâl ya da şeker. Dişler:  inci. Boy:  servi. Yüz:  gül. Saç:  sümbül, yılan ya da halka. Göz:  nergis. Maşuk:  mum 50 .

Geçiş Dönemi Türk Şiiri (Genel Özellikler ve Temel Eserler) Değerli edebiyatseverler, Türklerin İslamiyet'i kabulüyle  birlikte köklü bir edebî geleneğe geçiş sürecini ifade eden Geçiş Dönemi Türk Şiiri 'nin genel özelliklerini ve bu dönemin ana eserlerini  aşağıda özetledik. Genel Özellikler Zaman Dilimi:  X. yüzyıldan itibaren İslamiyet'i kabul eden Türklerin, köklü bir edebî gelenek oluşana kadar (XIII. yüzyıl) verdiği eserler, bu dönemin ürünleridir 5 . Kültürel Yapı:  Eserlerde İslam öncesi kültür ile İslami kültür iç içedir 6 . Dil:  Eserler Karahanlı (Hakaniye) Türkçesi  ile yazılmıştır 7 . Arapça ve Farsça sözcüklere yer verilmesine rağmen, dilin yine de halkın anlayacağı bir Türkçe  olduğu belirtilmiştir 8 . Yazı:   Uygur ve Arap alfabesi  kullanılmıştır 9 . Ölçü ve Biçim: Aruz  ölçüsünün yanında hece  ölçüsü de kullanılmıştır 10 . Dörtlük ve beyit  nazım birimleri bir arada kullanılmıştır 11 . Arap ve Fars edebiyatlarından alınan nazım biçimleri  ilk defa bu dönemde kullanılmıştır 12 . Konu:  Daha çok dinî-tasavvufi-ahlaki  konular işlenmiştir 13 . Önemli Eserler:  Bu dönemin en önemli eserleri Kutadgu Bilig, Dîvânu Lugâti't-Türk, Atabetü'l-Hakayık ve Divân-ı Hikmet  'tir 14 . Temel Eserler ve Öncülük Ettikleri İlkler 1. Kutadgu Bilig (Yusuf Has Hacib) Anlamı:   Mutluluk Veren Bilgi  anlamına gelir 15 . Tarih:   1069  yılında yazılmıştır 16 . İçerik:  Adalet, doğruluk, iyilik, erdem, akıl, bilgi ve halkla/devlet görevlileriyle münasebetler gibi konularda bilgiler verir 17 . Yapı:   6645 beyit ve 173 dörtlükten  oluşur 18 . Eser; Allah, peygamber, dört halife ve eserin sunulduğu kişiye övgüyle başlar 19 . Özellik:   Alegorik  bir eserdir; dört sembolik kişiliğin (Kün Togdı - Ay Toldı - Ögdülmiş - Odgurmış) karşılıklı konuşmaları şeklinde oluşturulmuştur 20 . DİKKAT (İlkler):  Türk edebiyatında birçok açıdan ilk  olma özelliği taşır 21 : Geçiş Dönemi'nin edebî eser niteliği taşıyan ilk eseridir 22 . İslamiyet'in etkilerinin görüldüğü ilk eserdir 23 . İlk mesnevidir 24 . Aruz ölçüsünün ve beyit nazım biriminin kullanıldığı ilk eserdir 25 . İlk siyasetnamedir 26 . 2. Dîvânu Lugâti't-Türk (Kaşgarlı Mahmut) Anlamı:  " Türk Dilleri Sözlüğü " anlamına gelir 27 . Amaç:   Araplara Türkçeyi öğretmek ve Türkçenin zengin dil varlığını  ortaya çıkarmak amacıyla 1074  yılında yazılmıştır 28 . Özellik:  Ansiklopedik bir sözlüktür; Türk milletinin dili, edebiyatı, inançları, yaşadığı yerler ve yaşam tarzı hakkında da bilgiler verir 29 . DİKKAT (İlkler):  Türkçenin bilinen ilk sözlüğü, ilk dil bilgisi kitabı  ve ilk edebiyat antolojisidir 30 . 3. Atabetü'l-Hakayık (Edip Ahmet Yükneki) Anlamı:  " Hakikatlerin Eşiği " anlamına gelir 31 . Özellik:  Manzum ve didaktik  (öğretici) bir eserdir 32 . İslam inançlarını aşılayan ilk eserdir 33 . Bir ahlak ve öğüt  kitabıdır 34 . Dil ve Üslup:  Arapça-Farsça birçok kelime kullanılmış, düşünceler kimi zaman ayet ve hadislerle  desteklenmiştir 35 . Yapı:   Aruz  ölçüsüyle ve bölümler hâlinde yazılmıştır 36 . Eserin giriş bölümleri beyitlerle yazılmışken 37 , asıl konunun işlendiği bölümlerdeki şiirler dörtlüklerle  kurulmuştur 38 . 4. Divân-ı Hikmet (Hoca Ahmet Yesevi) İçerik:  Hoca Ahmet Yesevi'nin " hikmet " adı verilen dinî-tasavvufi şiirleri, öğrencileri tarafından bir araya toplanmıştır 39 . Konu:  İlahi aşk, peygamber sevgisi, dinin esasları, tasavvuf, nefis terbiyesi ve kötülüklerden sakınma gibi konular işlenmiştir 40 . Amaç:  Etrafında toplanan müritlerine dervişlik adabını  öğretmek için onların anlayacağı bir dille seslenmiştir 41 . Özellik:   Dinî-tasavvufi halk şiirinin öncü eseridir 42 . Hikmetlerde atasözlerinin kullanımı  dikkat çekicidir 43 . Ölçü ve Biçim:  Çoğu dörtlüklerden  oluşan ve hece ölçüsüyle  (genellikle 7'li ve 12'li ) yazılan hikmetlerin bir kısmı, beyitler  hâlinde ve aruz  ölçüsüyledir 44 . Geçiş Dönemi Türk Şiiri

DİVAN EDEBİYATI İLKLERİ İlk Tezkire Örneği:  Ali Şir Nevai'nin eseri olan Mecalisü'n Nefais 'tir. 1 Anadolu Sahası İlk Tezkire:  Sehi Bey'in Heşt Behişt  adlı eseri, Anadolu sahasının ilk tezkiresidir. 2 İlk Edebî Mektup:  Fuzuli'nin yazdığı Şikayetname 'dir. 3 İlk Anı Örneği:  Babürşah'ın kaleme aldığı Babürname 'dir. 4 İlk Gezi Yazısı Örneği:  Seydi Ali Reis'in Miratü'l-Memalik  adlı eseridir. 5 Divan Şiirinin İlk Temsilcisi:  Hoca Dehhani'dir. 6 Divan Şiirinde İlk Din Dışı Şiir Yazan:  Hoca Dehhani'dir. 7 Divan Şiirinin Son Büyük Temsilcisi:  Şeyh Galip'tir. 8 İlk Şarkı Yazan Sanatçı:  Naili'dir. 9 En Çok Şarkı Yazan Sanatçı:  Enderunlu Vasıf'tır. 10 En Güzel Şarkı Yazan Sanatçı:  Nedim'dir. 11 Rubai Türünün En Büyük Temsilcisi (Divan Edebiyatı):  Azmizade Haleti'dir. 12 Divan Şiirinin En Uzun Nazım Biçimi:  Mesnevi'dir. 13 Terkibibent Türünün En Önemli Sanatçısı:  Bağdatlı Ruhi'dir. 14 Mesnevi Türünde En Çok Eser Veren Sanatçı:  Lamii Çelebi'dir. 15 Sebk-i Hindî Akımının En Önemli Temsilcisi:  Şeyh Galip'tir. 16161616 En Önemli Hilye Örneği:  Hakani Mehmet Bey'in Hilye-i Saadet  adlı eseridir. 17 Mahalleşme Akımının En Önemli Temsilcisi:  Nedim'dir. 18 İlk Şehrengiz Örneği:  Mesihi'nin Edirne Şehrengizi 'dir. 19 Hikemî Tarzın En Önemli Temsilcisi:  Nabi'dir. 20 İlk Mesnevi Örneği (Yusuf u Züleyha Konulu):  Şeyyad Hamze'nin Yusuf u Züleyha  adlı eseridir. 21 Tuyuğ Türünde En Çok Yazan Sanatçı:  Kadı Burhanettin'dir. 22 Mahlas Kullanmayan İlk Şair:  Kadı Burhanettin'dir. 23 Dedim-Dedi Tarzı İlk Şiirler:  Kadı Burhanettin tarafından yazılmıştır. 24 İlk Gazavatname:  Ahmedi'nin Destan-ı Tevarih-i Mülük Al-i Osman adlı eseridir. 25 Mahlas Kullanan İlk Şair:  Gülşehri'dir. 26 Çağatay Edebiyatının En Büyük Temsilcisi:  Ali Şir Nevai'dir. 27 İlk Hamse Sahibi:  Ali Şir Nevai'dir. 28 Türkü Sözcüğünün Geçtiği İlk Eser:  Ali Şir Nevai'nin Mizanü'l Evzan adlı eseridir. 29 Nazire Yazan İlk Sanatçı:  Ahmet Paşa'dır. 30 İlk ve En Önemli Mevlit Örneği:  Süleyman Çelebi'nin Vesiletü'n-Necat adlı eseridir. 31 İlk İnşa Kitabı (Teressül):  Ahmet Dai'nin Teressül  adlı eseridir. 32 Kaside Türünün En Önemli Temsilcisi:  Nefi'dir. 33 Didaktik (Hikemî) Şiirin Öncüsü:  Nabi'dir. 34 İlk Toplatılan Eser:  Enderunlu Vasıf'ın Zenanname  adlı eseridir. 35 En Önemli Fütüvvetname Örneği:  Haliloğlu Yahya Burgazi'nin Fütüvvetname adlı eseridir. 36 Süslü Nesrin İlk Örneği:  Sinan Paşa'nın Tazarruname  adlı eseridir. 37 Tek Mensur Hamse Sahibi:  Nergisî'dir. 38 TANZİMAT DÖNEMİ İLKLERİ İlk Özel Gazete:  Şinasi'nin çıkardığı Tercümanı Ahval 'dir. 39 İlk Modern Tiyatro:  Şinasi'nin eseri Şair Evlenmesi 'dir. 40 İlk Noktalama İşaretleri:  Yine Şinasi tarafından Şair Evlenmesi 'nde kullanılmıştır. 41 İlk Atasözleri Derlemesi:  Şinasi'nin Durub-ı Emsal-i Osmaniyye  adlı eseri. 42 İlk Fabl Çevirileri:  Şinasi'nin La Fontaine'den yaptığı çevirilerdir. 43 İlk Şiir Çevirileri:  Şinasi'nin Tercüme-i Manzume  adlı eseri. 44 Akıl, Millet, Adalet, Kanun, Hak, Medeniyet İfadelerini Şiirde İlk Kullanan: Şinasi'dir. 45 İlk Makale Örneği:  Şinasi'nin Tercümen-ı Ahval Mukaddimesi  adlı yazısı. 46 Şiirlerine ve Kitaplarına İlk Kez İsim Veren:  Şinasi'dir. 47 Edebiyatımızın İlk Polemiği:  Şinasi'nin Mesele-i Mebhusatu'n Anha  adlı eseri. 48 İlk Mizahi Sözlük:  Direktör Ali Bey'in Lehçetü'l Hakayık  adlı eseri. 49 İlk Adaptasyon Yapan:  Ahmet Vefik Paşa'dır. 50 İlk Günlük Örneği:  Direktör Ali Bey'in Seyahat Jurnali 'dir. 51 İlk Türkçe Yazılmış Ansiklopedi:  Şemsettin Sami'nin Kamusu'l-Alam adlı eseri. 52 İlk Operet Örneği:  Direktör Ali Bey'in Letafet  adlı eseri. 53 İlk Çeviri Roman:  Yusuf Kamil Paşa'nın Fenelon'dan çevirdiği Telemak 'tır. 54 İlk Tarihî Roman:  Namık Kemal'in Cezmi  adlı eseri. 55 İlk Köy Konulu Roman:  Nabizade Nazım'ın Karabibik  adlı eseri. 56 İlk Hikâye Denemesi:  Emin Nihat Efendi'nin Müsameretname  adlı eseri. 57 İlk Yerli Roman:  Şemsettin Sami'nin Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat  adlı eseri. 58 Romantizmden Realizme Geçiş Eseri:  Sami Paşazade Sezai'nin Sergüzeşt  adlı romanıdır. 59 İlk Psikolojik Roman Denemesi:  Nabizade Nazım'ın Zehra  adlı eseri. 60 İlk Yerli Hikâyeler:  Ahmet Mithat Efendi'nin Letaif-i Rivayat  adlı eseridir. 61 İlk Edebî Roman:  Namık Kemal'in İntibah  adlı eseri. 62 İlk Realist Roman:  Recaizade Mahmut Ekrem'in Araba Sevdası  adlı eseri. 63 İlk Tezli Roman Denemesi:  Nabizade Nazım'ın Zehra  adlı eseri. 64 İlk Realist (Batılı) Hikâyeler:  Sami Paşazade Sezai'nin Küçük Şeyler adlı eseri. 65 İlk Polisiye Roman:  Ahmet Mithat Efendi'nin Esrar-ı Cinayat  adlı eseri. 66 İlk Sahnelenen Tiyatro:  Namık Kemal'in Vatan yahut Silistre  adlı eseri. 67 İlk Eleştiri Eseri:  Namık Kemal'in Tahrib-i Harabat  adlı eseri. 68 İlk Eleştiri Yazısı:  Namık Kemal'in Lisan-ı Osmani  adlı yazısı. 69 Yurt Dışında Çıkarılan İlk Gazete:  Namık Kemal'in Hürriyet  gazetesi. 70 İlk Modern Antoloji:  Ziya Paşa'nın Harabat  adlı eseri. 71 İlk Mülakat:  Ziya Paşa'nın Rüya  adlı eseri. 72 İlk Pastoral Şiir:  Abdülhak Hamit Tarhan'ın Sahra  adlı şiiri. 73 İlk Uyaksız Şiir:  Abdülhak Hamit Tarhan'ın Validem  adlı eseri. 74 Aruzla Yazılan İlk Manzum Tiyatro:  Abdülhak Hamit Tarhan'ın Eşber  adlı eseri. 75 Heceyle Yazılan İlk Manzum Tiyatro:  Abdülhak Hamit Tarhan'ın Nesteren adlı eseri. 76 İlk Egzotik Tiyatro:  Abdülhak Hamit Tarhan'ın Duhter-i Hindu  adlı eseri. 77 İlk Karakter Komedisi:  Direktör Ali Bey'in Ayyar Hamza  adlı eseri. 78 İlk Resimlenen Roman:  Recaizade Mahmut Ekrem'in Araba Sevdası  adlı eseri. 79 İlk Manzum Trajedi:  Ali Haydar Bey'in Sergüzeşt-i Perviz  adlı eseri. 80 İlk Üst Kurmaca:  Ahmet Mithat Efendi'nin Müşahedat  adlı eseri. 81 İlk Macera Romanı:  Ahmet Mithat Efendi'nin Hasan Mellah  adlı eseri. 82 İlk Mizah Gazetesi:  Vartan Paşa'nın Boşboğaz Bir Âdem  adlı eseri. 83 İlk Türkçe Mizah Dergisi:  Ebuzziya Tevfik'in Terakki  adlı dergisidir. 84 İlk Pozitivist:  Beşir Fuat'tır. 85 İlk Anı:  Akif Paşa'nın Tabsıra  adlı eseri. 86 İlk Fotoğraflı Gazete:   Musavver 'dir. 87 İlk Resimli Gazete:   Ayine-i Vatan 'dır. 88 İlk Resmî Gazete:   Takvim-i Vekayi 'dir. 89 İlk Yarı Resmî Gazete:   Ceride-i Havadis 'tir. 90 İlk Türkçe Bilim Dergisi:  Münif Paşa'nın Mecmua-i Fünun  adlı dergisidir. 91 İlk Ottova-Rima Örneği:  Ethem Pertev Paşa'nın Tıfl-ı Naim  adlı eseridir. 92 Matbaada Basılan İlk Eser:   Van Kulu Lugatı 'dır. 93 Bilinçakışı Tekniğinin Kullanıldığı İlk Roman:  Recaizade Mahmut Ekrem'in Araba Sevdası  adlı eseri. 94 Tanzimat Dönemi'nin En Ünlü Hiciv Şairi:  Şair Eşref'tir. 95 Felsefe Üzerine Eser Veren İlk Osmanlı Kadını:  Fatma Aliye Hanım'dır ( Teracim-Ahval-i Felasife  ile). 96 İlk Kadın Romancımız:  Fatma Aliye Hanım'dır. 97 İlk Tenkitli Monografi:  Beşir Fuad'ın Victor Hugo  adlı eseridir. 98 SERVETİFÜNUN DÖNEMİ İLKLERİ Batılı Anlamda İlk Mensur Şiirler:  Halit Ziya Uşaklıgil'in Mensur Şiirler adlı eseri. 99 Türk Edebiyatının İlk "Tutunamayan"ı (Prototipi):  Halit Ziya Uşaklıgil'in Mai ve Siyah  romanındaki Ahmet Cemil karakteri. 100100100100 İlk Psikolojik Roman:  Mehmet Rauf'un Eylül  adlı romanı. 101 Servetifünun Kütüphanesinde İlk Yayımlanan Eser:  Hüseyin Cahit Yalçın'ın Hayat-ı Muhayyel  adlı eseri. 102 Servetifünun Dönemi'nde En Çok Anı Yazan Kişi:  Halit Ziya Uşaklıgil'dir. 103 Sembolizmin İlk Başarılı Temsilcisi:  Cenap Şahabettin'dir. 104 Bilinçakışı Tekniğinin Kullanıldığı İlk Hikâye:  Halit Ziya Uşaklıgil'in Bu Muydu  adlı hikâyesidir. 105 İç Monolog Tekniğinin Kullanıldığı İlk Hikâye:  Halit Ziya Uşaklıgil'in Bu Muydu  adlı hikâyesidir. 106 Tek Toplumsal Romanı (Mehmet Rauf'un):  Mehmet Rauf'un Halas  adlı eseri. 107 Mekânı Anadolu Olan Tek Romanı (Mehmet Rauf'un):  Mehmet Rauf'un Halas adlı eseri. 108 Darülbedayi'de Oynanan İlk Piyes:  Hüseyin Suat Yalçın'ın Çürük Temel  adlı eseri. 109 Servetifünun Şiirinin En Lirik Şairi:  Hüseyin Siret Özsever'dir. 110 İlk Türk Müslüman Kadın Oyuncu:  Afife Jale'dir. 111 (Afife Jale, Hüseyin Suat Yalçın'ın Yamalar  adlı eserinde ilk kez sahneye çıkmıştır 112 .) İlk Sone Örnekleri:  Süleyman Nesip tarafından verilmiştir. 113 Servetifünun Dönemi'nde Sadece Eleştiriyle Uğraşan Tek Kişi:  Ahmet Şuayb'dır. 114 FECRİATİ DÖNEMİ İLKLERİ Türk Edebiyatında Yayımlanan İlk Beyanname:   Fecriati Beyannamesi 'dir. 115 Fecriati Topluluğunun İlk Başkanı:  Faik Ali'dir. 116 Fecriati Topluluğunun En Önemli Temsilcisi:  Ahmet Haşim'dir. 117 (Ayrıca, bütün şiirlerini aruz ile yazmıştır. 118 ) Türkiye'nin İlk Modern Tiyatro Eleştirmeni:  Müfit Ratip'tir. 119 Fecriati İçinde Şiirlerini Kitaplaştıran İlk Sanatçı:  Tahsin Nahit'tir. 120 (Koşma adlı şiiri dışında bütün şiirlerini aruz ile yazmıştır. 121 ) Fecriati Kütüphane Serisinin İlk Yayını:  Cemil Süleyman'ın Timsal-i Aşk adlı eseri. 122 İzmir'in İlk Fennî-Edebî Dergisi:  Tevfik Nevzat'ın çıkardığı Nevruz dergisidir. 123 MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ İLKLERİ İlk Türk Sosyoloğu:  Ziya Gökalp'tir. 124 İlk Türkçü Teşkilat / Dernek:  Mehmed Necip Bey tarafından kurulan Türk Derneği 'dir. 125 Tüm Şiirlerini Aruz İle Yazan:  Mehmet Akif Ersoy'dur. 126 Folklor Çalışmaları Yapan İlk Kişi (Masal Derlemesi Konusunda Çalışma Yapan İlk Kişi):  Ziya Gökalp'tir. "Millî Edebiyat" İfadesini İlk Defa Kullanan Kişi:  Ali Canip Yöntem'dir. 128 İstiklal Marşı'nı İlk Okuyan Kişi:  Hamdullah Suphi Tanrıöver'dir. 129 Tüm Şiirlerini Aruz İle Yazan (Ok Şiiri Hariç):  Yahya Kemal Beyatlı'dır. 130 Sadece Tiyatro Yazarlığı Yapmış Sanatçılar:  Musahipzade Celal 131 ve İ. A. Nuri Sekizinci'dir. 132 "Divan Edebiyatı" Terimini İlk Kullanan Kişi:  Ali Canip Yöntem'dir. 133 En Başarılı Mensur Şiir Örnekleri:  Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun Erenlerin Bağından  ve Okun Ucundan  adlı eserleri. 134 Atatürk'ü Kamuoyuna İlk Tanıtan Gazeteci:  Ruşen Eşref Ünaydın'dır ( Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal ile Mülakat  adlı eseriyle). 135 Kurtuluş Savaşı Konulu İlk Roman:  Halide Edip Adıvar'ın Ateşten Gömlek adlı romanıdır. 136 İşçi Haklarını Savunan İlk Hikâye:  Refik Halit Karay'ın Hakk-ı Sükûn adlı hikâyesidir. 137 İlk Resmî Tiyatro Kurumu:   Darülbedayi-i Osmanî 'dir. 138 Türkiye'de "Folklor" Başlığını İlk Taşıyan Yazı:  Mehmet Fuat Köprülü'nün Yeni Bir İlim: Folklor  makalesidir. 139 Türkiye'de Âşık Edebiyatı Üzerine Yapılan İlk Çalışma:  Mehmet Fuat Köprülü'nün Âşık Tarzının Menşei ve Tekamülü  adlı eseri. 140 Bilimsel Nitelikli İlk Edebiyat Tarihi:  Mehmet Fuat Köprülü'nün Türk Edebiyatında İlk Mutassavıflar  adlı eseri. 141 Edebiyat Tarihi Alanında İlk Bilimsel Araştırma ve İnceleme Yapan Sanatçı: Mehmet Fuat Köprülü'dür. 142 Çehov Tarzı Hikâyenin İlk Başarılı Temsilcisi:  Memduh Şevket Esendal'dır. 143 İkinci Köy Konulu Roman:  Ebubekir Hazım Tepeyran'ın Küçük Paşa  adlı romanıdır. 144 İlk Türkçü Roman:  Halide Edip Adıvar'ın Yeni Turan  adlı romanıdır. 145 İkinci Türkçü Roman:  Müfide Ferit Tek'in Aydemir  adlı romanıdır. 146 İstanbul'da Kadınların İlk Defa Geldiği Oyun:  Musahipzade Celal'in Lale Devri adlı oyunu. 147 Hece İle Yazılmış İlk Başarılı Manzum Piyes:  Yusuf Ziya Ortaç'ın Binnaz adlı eseri. 148 Darülbedayi'de Oynanan İlk Türk Tiyatro Oyunu:  Halit Fahri Ozansoy'un Baykuş adlı eseri. 149 "Lale Devri" Terimini İlk Kullanan Kişi:  Yahya Kemal Beyatlı'dır. 150 CUMHURİYET DÖNEMİ İLKLERİ Türk Şiirinde Hecenin Son Halkası:  Ahmet Muhip Dranas'tır. 151 Yedi Meşale İçinde Sadece Hikâye İle İlgilenen Tek Kişi:  Kenan Hulusi Koray'dır. 152 Cumhuriyet Dönemi'nde İlk Bildiri Yayımlayan Topluluk:   Yedi Meşaleciler 'dir. 153 Edebiyatımızda Korku, Esrar Temalı İlk Hikâye Örneklerini Veren:  Kenan Hulusi Koray'dır. 154 Edebiyatımızın En Uzun Ömürlü Dergisi:  Yaşar Nabi Nayır'ın çıkardığı Varlık dergisidir. 155 Serbest Şiirin İlk Uygulayıcısı:  Ercüment Behzat Lav'dır. 156 İşçileri Konu Alan İlk Şiir Kitabı:  İlhami Bekir Tez'in 24 Saat  adlı eseridir. 157 İkinci Yeni Şiirinin En Aykırıksı Sanatçısı:  Ece Ayhan'dır. 158 İşçiyi Konu Alan İlk Roman:  Sadri Ertem'in Çıkrıklar Durunca  adlı romanıdır. 159 İlk Toplumcu Gerçekçi Roman:  Sadri Ertem'in Çıkrıklar Durunca  adlı romanıdır. 160 Bilim-Kurgu İle İlgili Öyküler Deneyen İlk Yazar:  Orhan Duru'dur. 161 Shakespeare Sonelerini Türkçeye Kazandıran İlk Kişi:  Can Yücel'dir. 162 Garip Şiirine İlk Sistemli Tepki Verenler:   Hisarcılar 'dır. 163 Büyülü Gerçekçiliğin Dünyada İlk Örneklerinden:  Onat Kutlar'ın İshak adlı eseri. 164 Toplumcu Gerçekçi Anlayışın İlk Temsilcileri:  Sadri Ertem ve Sabahattin Ali'dir. 165 Mavi Anadoluculuk Akımının İlk Temsilcisi:  Halikarnas Balıkçısı'dır. 166 Pegasus Ödülü'nü Alan Tek Yazarımız:  Bilge Karasu'dur ( Gece  romanıyla). 167 Edebiyatımızın İlk Yol Romanı:  Adalet Ağaoğlu'nun Fikrimin İnce Gülü  adlı romanıdır. 168 İlk Yeraltı Romanı:  Metin Kaçan'ın Ağır Roman  adlı eseri. 169 İlk Absürt Tiyatro:  Güngör Dilmen'in Canlı Maymun Lokantası  adlı eseri. 170 İlk Postmodern Roman:  Oğuz Atay'ın Tutunamayanlar  adlı romanıdır. 171 İlk Postmodern Tarihî Roman:  Orhan Pamuk'un Beyaz Kale  adlı romanıdır. 172 Sait Faik Ödülü Kazanan İlk Kadın Yazar:  Füruzan'dır ( Parasız Yatılı adlı eseriyle). 173 İlk Epik Tiyatro:  Haldun Taner'in Keşanlı Ali Destanı  adlı eseri. 174 İlk Çocuk Tiyatrosunu Açan:  Muhsin Ertuğrul'dur. 175 Nobel Ödülü Alan İlk ve Tek Sanatçı:  Orhan Pamuk'tur. 176 Psikolojik Yabancılaşmanın İlk Örneği:  Kemal Dilbaşar'ın Denizin Çağırışı adlı eseri. 177 Nobel'e Aday Gösterilen İlk Erkek Yazarımız:  Yaşar Kemal'dir. 178 Nobel'e Aday Gösterilen İlk Kadın Yazarımız:  Leyla Erbil'dir. 179 İlk Renkli Film Yönetmeni:  Muhsin Ertuğrul'dur ( Halıcı Kız filmiyle). 180 Yurt Dışında Profesyonel Olarak Oynanan İlk Oyun:  Cevat Fehmi Başkurt'un Paydos adlı oyunu. 181 "Günce" Terimini Türkçeye Kazandıran:  Nurullah Ataç'tır. 182 "Deneme" İfadesini İlk Kullanan Kişi:  Nurullah Ataç'tır. 183 Yazıya Geçirilen İlk Türk Masalları:  Tahir Alangu'nun Billur Köşk Masalları  adlı eseri. 184184 HALK EDEBİYATI İLKLERİ En Çok Varsığı Yazan Âşık:  Karacaoğlan'dır. 185 En Çok Güzelleme Yazan Âşık:  Karacaoğlan'dır. 186 En Güzel Semai Örnekleri:  Karacaoğlan'a aittir. 187 İlk Şathîye Örnekleri:  Yunus Emre'ye aittir. 188 En Güzel Şathîye Örnekleri:  Kaygusuz Abdal'a aittir. 189 İlk Dolapnâme Örnekleri:  Yunus Emre'ye aittir. 190 En Güzel Dolapnâme Örnekleri:  Kaygusuz Abdal'a aittir. 191 Fütüvvetname Türünün İlk Örneği:  Haliloğlu Yahya Burgazi'nin Fütüvetname adlı eseridir. 192 En Çok Koçaklama Yazan Âşık:  Köroğlu'dur. 193 Gazavatname Türünün En Güzel Örneği:  Nabi'nin Fetihnâme-i Kamaniçe  adlı eseri. 194 İlk ve En Güzel Müstakil Mevlit Örneği:  Süleyman Çelebi'nin Vesiletü'n Necat  adlı eseri. 195 Türkü Sözcüğünün İlk Geçtiği Eser:  Ali Şir Nevai'nin Mizanü'l Evzan adlı eseridir. İlk Hilye Örneği:  Hakani'nin Hilye-i Hakani  adlı eseri. 197 En Çok Şiir Yazan Âşık:  Âşık Ömer'dir. 198 İlk Şairnâme Örneği:  Âşık Ömer'in Şairname  adlı eseri. 199 Dedim-Dedi Tarzı Koşmalarıyla Ünlü:  Erzurumlu Emrah'tır. 200 İlahi Türünün En Güzel Örnekleri:  Yunus Emre'ye aittir. 201 İlk Büyük Türk Mesnevisi:  Âşık Paşa'nın Garipnâme  adlı eseri. 202 En Güzel Nutuk Örnekleri:  Kaygusuz Abdal'a aittir. 203 Hayattayken Adına Şenlik Düzenlenen Tek Âşık:  Âşık Feymani'dir. 204 Hac Konulu İlk Mesnevi:  Ahmet Fakih'in Kitabu Evsaf-ı Mecaidi'ş-Şerife adlı eseri. 205 Abdallık Geleneğinin Son Büyük Temsilcisi:  Neşet Ertaş'tır. 206 GENEL - KARMA İLKLER Nasrettin Hoca Fıkralarının Yer Aldığı İlk Eser (Yazılı Eser):   Saltukname 'dir. 207207207207 Türk Masalları Üzerine İlk Çalışma:  Wilhelm Radloff'un Proben  adlı eseri. 208 Türk Efsaneleri Üzerine İlk Çalışmalar:  Pertev Nail Boratav tarafından yapılmıştır. 209209209209 İlk Masal Çevirileri:  Şinasi'nin La Fontaine'den yaptığı çevirilerdir. 210 Türk Masalları Üzerine İlk Derleme:  Ziya Gökalp tarafından yapılmıştır. 211 İlk Manzum Nasrettin Hoca Fıkrası Yer Alan Eser:  Güvahi'nin Pendnâme adlı eseri. 212 Ezop Masallarını İlk Kez Türkçeye Çeviren Kişi:  Nurullah Ataç'tır. 213 Yazıya Geçirilen İlk Masallar:  Tahir Alangu'nun Billur Köşk Masalları adlı eseri. 214214214214 Nasrettin Hoca Üzerine İlk Bilimsel Çalışma:  Fuat Köprülü'nün Nasrettin Hoca adlı eseri. 215 Bilimsel Nitelikli İlk Edebiyat Tarihi:  Mehmet Fuat Köprülü'nün Türk Edebiyatında İlk Mutassavıflar  adlı eseri. 216 Türkiye'de "Folklor" Başlığını İlk Taşıyan Yazı:  Mehmet Fuat Köprülü'nün Yeni Bir İlim: Folklore  makalesidir. 217 Türkiye'de Âşık Edebiyatı Üzerine Yapılan İlk Çalışma:  Mehmet Fuat Köprülü'nün Âşık Tarzının Menşei ve Tekamülü  adlı eseri. 218 İlk Bilmece Örnekleri:   Codex Cumanicus 'ta yer alır. 219 Bilmeceler Hakkında İlk Bilgiler:  Kaşgarlı Mahmut'un Divan-ı Lügati't-Türk adlı eserinde bulunur. 220 En Eski Türk Motifi:   Kutsal Ağaç  motifi. 221 Destanlarda En Çok Kullanılan Savaş Aleti Motifi:   Ok-Yay  motifi. 222 Dünyanın En Uzun Destanı:   Manas Destanı 'dır. 223 İlk İslami Türk Destanı:   Satuk Buğra Han Destanı 'dır. 224 İslami Türk Destanlarının Son Halkası:   Saltuknâme 'dir. 225 İlk Ninni Örneği:  Şeyh Galip'in Hüsn-ü Aşk  adlı eserinde yer alır. 226 Dede Korkut Hikâyelerini Arap Harfleriyle İlk Yayım:  Kilisli Bilge Rifat tarafından yapılmıştır. 227 Karagöz Oyununun İlk Başlatanı (Kurucusu):  Şeyh Küşteri'dir. 228 Türk ve Dünya Edebiyatında İlkler

ANLATMA (TAHKİYE ETME) TEKNİĞİ: *Anlatma tekniğinde okuyucu ile eser arasına anlatıcı girer. *Okuyucu hemen her şeyi anlatıcı kanalıyla görür ve öğrenir. *Okuyucunun dikkati anlatıcı üzerinde yoğunlaşır.   Örnek: “Oturdular. Neriman’ın buraya üçüncü gelişiydi. Her seferinde burasını biraz daha seviyor ve beğeniyordu. Her şey temiz, her şey güzel. Zevkli bir kadın eliyle döşenmiş küçük bir ev odası gibi. Ve baş başa konuşmaya müsait! Pastacı, muhallebici gibi yerleri daima dükkân fikriyle beraber düşünmeye alışmış Neriman için, bu mahrem küçük salon yepyeni bir şeydi. Fahriye’nin de hayranlığını yüzünden görmek istiyordu. Fakat utanç, Fahriye’nin yüzünde, bütün hisleri kırmızıya boyamış ve örtmüştü, sıkıldığı belliydi.” (Fatih-Harbiye)   ***Anlatma; kişi tanıtımı, olay anlatımı, geriye dönüş, iç çözümleme, özetleme şeklinde olabilir:   Kişi Tanıtımı Tekniği: *Metindeki kişilerle ilgili okuyucuya tanıtıcı bilgiler verilir. *Anlatıcı, metindeki kişileri ayırt edici yönleriyle tanıtır. Örnek: Hele bir tanesi vardı, bir tanesi. Çocukları bu işe seferber eden de oydu. Ökseleri cumartesi gecesinden hazırlayan da... Konstantin isminde bir herifti. Galata’da bir yazıhanesi vardı. Zahire tüccarıydı. Kalın, tüylü bilekleri, geniş göğsü, delikleri kapanıp açılan üstü kara kara benekli bir burnu, deriyi yırtmış da fırlamış gibi saçları, kısa kısa bir yürümesi, kalın kalın bir gülmesi...   Olay Anlatımı Tekniği: *Metindeki olaylar, bir anlatıcı tarafından anlatılır.   Örnek: Haftada iki gece dostlara danslı çay veriliyor, en aşağı iki üç gece de başkalarının davetine gidiliyordu. Aşağı sofa ile taşlık arasındaki camekân kaldırılmış, delik deşik duvarlar sarı yaldızlı bir kâğıt ile kaplanmıştı. Davet akşamları taşlıktaki su küpü, sofadaki yemek masası ve daha başka hırdavat eşya mutfağa taşınıyor, yukarıdan kilimler, iskemleler, süslü yastıklar indirilerek bir kabul salonu dekoru kuruluyordu.   Geriye Dönüş Tekniği: *Eserde kronolojik akışın kırılarak geçmişe dönülmesi, geçmişe ait yaşantıların anlatılması tekniğidir. *Yazarlar şimdiki zamanda yaşadıklarından dolayı eserlerde şimdiki zaman ağır basar. *Bu etkiyi azaltmak için bu teknik sıkça kullanılır. *Geriye dönüş tekniğinde yazar, karakterlerin, yerlerin ve olayların geçmişiyle ilgili bilgi vermeyi amaçlar. *Bu teknik genellikle tarihi romanlarda kullanılır. *Ayrıca kişiler ve olaylar hakkında bilgi verilirken de kullanılabilir. *Karakterlerin romanın içerisinde bir şeyler hatırlamaları da bu anlatım tekniğiyle verilir. *Bu teknikte anlatıcı birinci tekil kişi olabileceği gibi üçüncü tekil kişi de olabilir.   Örnek: Babasını hatırladı. Trene yolcu ederken “Aman oğlum,” demişti, “yüzümü kara çıkarma. Babayın oğlu olduğunu göster şu millete, ille de mıhtara. Benim oğlumsan sırtın yere gelmez. Heye İstanbul gurbeti çetin, İstanbullunun cinden de beter olduğunu söylerdi emmim ya, boş ver. Var git, sağlıcakla, eyi kötü bir işin başın geç, bize mektup sal. Ondan sonrasına karışma. Ben hepsinin yuvasını yaparım!” (Orhan Kemal, Gurbet Kuşları)   İç Çözümleme Tekniği: *Kişilerin iç dünyalarının, iç yaşantılarının, hâkim anlatıcı ve bakış açısıyla anlatıldığı psikolojik tahlil tekniğidir. *Bu anlatım tekniğinde anlatıcı, kişinin iç dünyasına bütünüyle egemen olan dışarıdan bir unsur olarak etkindir; anlatılan kişi ise edilgendir. *Anlatıcı, kahramanın zihninden geçenleri okur. *Bu teknikte anlatıcı, figürün zihnine rahatça nüfuz ederek onun düşüncelerini “diye düşündü” gibi ifadeyle aktarır.   Örnek: “Yavaş yavaş merdivenleri indi. Orta kata gelince müdürün odası gözüne ilişti. Şakir Bey’i bir kere görmek fena olmaz diye düşündü. Kocası hakkında ondan malûmat alabilirdi, hademe ile içeriye haber gönderdi.”   ÖZETLEME TEKNİĞİ: *Varlığı belirgin şekilde hissedilen anlatıcı olayları, kişileri veya diğer unsurları özetleyerek anlatır.   Örnek: Ali Rıza Bey, Babıâli yetiştirmelerinden bir mülkiye memuruydu. Otuz yaşına kadar Dahiliye kalemlerinden birinde çalışmıştı. Belki ölünceye kadar da orada kalacaktı. Fakat kız kardeşiyle annesinin iki ay ara ile ölmesi onu birdenbire İstanbul’dan soğutmuş, Suriye’de bir kaza kaymakamlığı alarak gurbete çıkmasına sebep olmuştu.   GÖSTERME (SAHNELEME) TEKNİĞİ: *Olaylar, kişiler, varlıklar okuyucuya doğrudan sunulur. *Anlatıcı, okuyucu ile eser arasına girmez. *Okuyucunun dikkati eser üzerinde yoğunlaşır.   Örnek: "Küçük Ağa başını kaldırdı ve soran gözlerle baktı. Doktor çevik bir davranışla ayağa kalkmıştı. Gidecekti artık. Onun hâlâ soran gözlerine dost gözlerle bakarak: -Çünkü, dedi. Küçük Ağa'nın siz oluşu... yani... nasıl söylemeli?.. Anlıyor musunuz veya anlatabiliyor muyum bilmem... Sizin gibi genç, güçlü, kuvvetli... ve bilhassa bilgili, akıllı biri oluşu... Kısacası işte siz oluşunuz benim için hususî bir kıymet ve ehemmiyet taşıyor." (Tarık Buğra, Küçük Ağa)   *** Gösterme tekniği iç konuşma, dış monolog, bilinç akışı, diyalog, iç diyalog şeklinde olabilir.     İç Monolog (İç Konuşma) Tekniği: *Karakterin duygularını ve düşüncelerini, belirli bir mantık sırasıyla karakterin ağzından, olduğu gibi anlatılmasıdır. *Bu teknikte karakterin kendi kendine konuşmalarına yer verilir. *Bunun yanı sıra bu teknikle karakterin duygu ve düşüncelerini akıcı ve sade bir biçimde günlük konuşma diliyle öğreniyoruz. Bu teknik karakterin iç dünyasının okuyucu tarafından anlaşılmasında çok önemli bir yer tutar.   Örnek: “Yüzü yanıyordu. Elini yanağına götürdü. Başındaki ağırlık artmıştı. Annem gibi benim de bir yerime inecek bir gün. Ben dayanamam. Bu kızı doğuracağıma Allah canımı alsaydı. Gider şimdi onu uyandırır, sıkıştırırım. Uyku sersemliğiyle her şeyi söyler. Söyletirim. Benim elimden kurtulamaz o. Anasıyım. Hakkımdır. Sekiz sene ben ona hem analık hem babalık ettim.” (Yalnızız)   Dış Monolog: *Dış monolog, bir kişinin karşısındaki insana veya insanlara konuşma fırsatı vermeden, tek taraflı ve uzun bir biçimde, sesli olarak konuşmasıdır. *Bu teknikte kişi bazen etrafında kimse olmadan herhangi bir olay karşısında yüksek sesle konuşabilir. *Bu, eserlerde yazar ya da anlatıcı tarafından okuyucuya yansıtılır.   Örnek: “-Böyle işte. Hayat. Bazı bazı filozof olmalı insan. Düşünüyorum da… Evvela maliye tahsildarı. Sonra… Tahakkuk şefi mi derler ona? İşte öyle bir şey. Güya büyük tüccarlara defter tutma usullerini gösterirmiş de biner lira filan alırmış onlardan. Masal. Belli bir şey. Vergi kaçakçılığında yardım etmiş onlara. Ve birdenbire servet yapmış. Çünkü babamın içinde daima bir ekşilik vardır. Hiçbir şeyden tam memnun olmaz. Anladın mı? Çünkü bu konfora lâyık olmadığını biliyor. Haram para, anladın mı, haram. Üre müre hepsi bahane. Babamı zehirleyen, kendi de bilmez belki, budur işte. Bu… Bu haram duygusu…” (Yalnızız)   Bilinç (Şuur) Akışı Tekniği: *Bu teknikle karakterin iç dünyası hiçbir kaygı olmadan okuyucuya aktarılır. *Karakterin duyguları ve düşüncelerindeki değişimler bu teknikle verilir. *Bu teknikte karakterin aklından geçen düşünceler bütün karmaşıklığıyla ve herhangi bir sıra olmadan okuyucuya verilir. *Bu sayede okuyucu karakterin psikolojisini ve ruh halini daha iyi anlayabilir ve bazı olaylarla, bu olayların nedenleri arasındaki bağlantıları açıklayabiliyor. *Ayrıca karakterin aklında kurduğu planlar ve yapmak istediği şeylerde bu teknikle verilir. *Dil bilgisi kuralları ve sentaks gözetilmez. *Anlatıcı o anda aklına ne geliyorsa sıralar. *Anlatılan şeyler arasında herhangi bir anlam bağıntısı gözetilmez. *Bu teknik iç monolog tekniğinden dil bakımından ayrılır. İç monologda düşünceleri aktarmada belli bir düzen olup dil bilgisi kurallarına uyulur.  Örnek: Aşağıdaki örnekte Yusuf köye dönerken Ali'nin ve Hasan'ın ailesine ne diyeceğini düşünmekle beraber kendisini tam bir vicdan muhasebesine çekmiştir. Bir şekilde kendini haklı çıkarmak istemiş ve arkadaşlarının ölümünden sorumlu olmadığına dair önce kendisini inandırmaya çalışmıştır. "Hasan? Ali? Evet ama onlar yoksa, geri dönülmez yollarda kaldılarsa suç onda mıydı? Kader, kısmet, taksirat! O öldürmemişti. Allah biliyordu içini, ölmelerini istememiş, aklından geçirmemişti. Köse Hasan'ın avradı, kızı, Pehlivan Ali'nin anası duyup gelecekler, soracaklardı. O öldürmemiş, ölmelerini istememişti ama, dinleyecekler miydi bakalım. Ağıt, figan, feryat... Köylü toplanacak, büyük büyük açılan gözleriyle soracaklardı ondan. Nerde Hasan? Ali nerde? Biliyordu diyeceğini, ezberlemişti amma, dinletebilecek miydi? Karı kancık kısmı lâf anlar mıydı? Ölü evine dönecekti evi. Gazocağını mazocağını çıkaramayacak, sırtlığı mırtlığı veremeyecekti karısına. Öfkeyle tükürdü yere." (Orhan Kemal, Bereketli Topraklar Üzerinde)   Diyalog Tekniği: *Roman akışı içinde karakterlerin birbiriyle yaptıkları konuşmalara diyalog denir. *Bu teknikte karakterlerin birbirleriyle konuşmaları verilir. *Karakterler arası çatışmaları veya karakterlerin birbirleri hakkındaki düşüncelerini bu teknik yardımıyla algılıyoruz. *Diyalog; olayın gelişmesinde, kahramanların ruhsal ve sosyal durumlarının açıklanmasında, konuşmalarda yatan kültür ögelerinin saptanmasında (ağız, şive, üslup), eserin daha dinamik bir hale gelmesinde ve hafiflemesinde oldukça etkilidir.   Örnek: Aşağıdaki örnekte Ali ve Yusuf'un fabrika sahibi hemşerileriyle ilgili düşüncelerini ve eğer istekleri yerine gelmezse gidip Laz Taşeronla anlaşacaklarını çok açık bir biçimde anlayabiliyoruz. Zaten bu yöntemin en güzel özelliği karakterlerin sade konuşmaları sayesinde verilmek istenen mesaj kolaylıkla okuyucuya ulaşabiliyor.   —Bırakır mıyız işini? —Bırakırız tabî. —Gözünün yaşına bakacak değiliz ya! —Niye bakalım? O bizimkine bakıyor mu? —Bakar mı? —Biz de onunkine bakmayız! —Ya bakarsa? dedi Ali. —Alırsa? Yusuf düşündü, aklına başka bir şey geldi: —O zaman da sen bana bırak, dedi. —Ne yapacaksın? —Bize daha iyi, daha paralı birer iş ver deriz. —Temam, ben de bunu düşünüyordum. Verirse? —Olursa? Yusuf kurnazlıkla göz kırptı: —Buna gelir deriz ki, böyle böyle, hemşerimiz gündeliğimizi arttırdı, dörder veriyor deriz... —Bu, gelin ben beş vereceğim derse ya? —Kolay. O zaman da ağamıza gider, mantar şapkalı beşer veriyor ne diyorsun deriz? Tamamdı, şehirli mehirli, işte kıstırmışlardı şehirliyi" (Orhan Kemal, Bereketli Topraklar Üzerinde)   İç Diyalog Tekniği: *İç diyalog ise biraz iç monoloğa benzer. *İç monolog okuyucuyu kahramanla baş başa bırakırken iç diyalog kahramanın kendisiyle karşı karşıya gelmesini sağlar. *İç diyalogda kahraman sanki karşısında birisi varmış gibi konuşur, tartışır. *Sürekli karşılıklı konuşmalar mevcuttur. *Sorular ve cevaplar genel anlamda bu kısımları oluşturur, kahraman kendi kendine soru sorar ve cevaplar. *Tüm bunlar dil bilgisi kurallarına uygun şekilde yapılır. İç diyalog tekniği genel olarak kahramanın o anki ruhsal portresini açığa çıkarır.   Örnek: “Meral sol ayağını silkeledi. İskarpini sıkıyordu. Çıkardı onu, ötekini de. Bir anda beliren Nuri’nin hatırası Ferhad’ın karanlıkta siyah görünen fes rengi yorganının üstünde eridi. Sil diyorum bu damgayı. Sil. Alnımda kalmasın ağabey? –Silemem. –Niçin? –Ben vurmadım onu. –Kim? –Cemiyet. –Cemiyet mi? Hayır, Ferhat söylemez bu kelimeyi. Ellerim, ayaklarım buz gibi…” Üst kurmaca Kurmacanın örtülü veya açıkça bozulup başka bir kurmacaya yer verilmesiyle oluşan "kurmaca içinde kurmaca"dır. Üst kurmaca ana hatlarıyla üç değişik şekilde görülür: - Bunlardan ilki; metnin kuruluşunun, eserin yazılış sürecinin olay akışı içerisine - İkincisi, yazarın eseri yönlendirici ve etkileyici biçimde ona müdahalede bulunmasıdır. Postmodernist romanda yazmak ve yaşamak iç içe geçmiştir. Postmodernist romanın anlatıcısı etkinliğinin boyutlarını kendi kurmacasında sınırlı tutmakla da kalmamış, okurla iletişim kuracak kadar genişletmiştir. Bu tutumu, metnin yorumlanış aşamasında okurla birlikte, ona yardımcı olma niyetinin yanı sıra okurun da bu kurmaca oyunun ayrılmaz bir parçası olduğu düşüncesinden kaynaklanmaktadır. -  Üçüncüsü ise gerçekliliğin fantastikle birleştirilerek sunulmasıdır. Dış gerçekliği olabildiğince inandırıcı bir tutumla kurmaca yapıya aktarma kaygısının yerini postmodern romanda nesnel gerçeklik-kurmaca ilişkisi/çelişkisini belirginleştirme alır. Önceki tarzlarda tek gerçeklik, yazarın da içinde soluk alıp verdiği realite iken postmodernist anlatı sisteminde kurmaca dünya da başlı başına bir gerçeklik olarak algılanır. Söz konusu temel tutumun bu maddeyi ilgilendiren yönü, ikili/ikircikli bir anlayışla realite ile kurmaca ya da mantıki gerçeklik ile fantastiği birlikte işlemek şeklinde açıklanabilir.   Örnek: "( ...) Yokuştan aşağı indim. Kalabalıkların içine girdim. Akşam ezanından sonra bir ciğerci dükkanında karnımı doyurdum. Boş dükkanın kedi besler gibi şefkatle lokmalarımı izleyerek beni besleyen sahibinin anlattıklarını dikkat- le dinledim. Ondan aldığım ilham ve tarifle, sokakların iyice kararmasından sonra Esir Pazarı'nın arkalarındaki dar sokaklardan birine saptım, burada kahvehaneyi buldum. İçerisi kalabalık ve sıcaktı. Tebriz'de, Acem şehirlerinde pek çok benzerlerini gördüğüm ve orada meddah değil de perdedar denen hikayeci arkada ocağın yanında bir yükseltiye yerleşmiş, tek bir resim, kaba kağıda aceleyle ama hünerle yapılmış bir köpek resmi açıp asmış, arada bir resimdeki köpeği işaret ede ede hikayesini o köpeğin ağzından anlatıyordu. " "( ...) Bu Erzurumlu Husret'in babasının belirsiz olduğunu söylesem ne buyuru/ur? Bana da demişlerdir ki sen ne biçim köpeksin, ustan bir kahvede resim asmış hikaye anlatır bir meddahtır diye sen onu korumak için, hoşt, vaiz efendiye dil uzatıyorsun. Haşa, dil uzatmıyorum. Ben kahvehanelerimizi çok severim. Bilir misiniz ki resmim böyle ucuz bir kağıt üzerine naklolunduğu için ya da bir köpek olduğum için üzülmüyorum da ben sizlerle birlikte adam gibi oturup kahve içemediğime hayıflanıyorum. Bizler kahvemiz ve kahveha- nelerimiz için ölürüz. Ama o da ne? Ustam, bak bana cezveden kahve veriyor. Hiç resim kahve içer mi? Demeyin; bakın bakın, köpek lıkır lıkır kahve içiyor." Orhan Pamuk'un Benim Adım Kırmızı adlı romanından alınan yukarıdaki metinlerde, realite (gerçeklik) ile kurmaca arasındaki ilişki, bir kahvede hika- yesini anlatan meddahın duvara astığı resimdeki köpeğin kimliği üzerinde yoğunlaştırılmıştır. Bu ikilem, dinleyiciler arasında bulunan roman kahramanı Kara'nın anlatıcılığı üstlendiği, yukarıdaki alıntının ilk paragrafını izleyen pasajda, bizzat resimdeki köpeğe realiteye (gerçekliğe) özgü bir kimlik kazan- dırma şeklinde fantastiğe yönelen bir tutumla uygulanmıştır.     Metinler arasılık •  Postmodern eserlerde bir yazarın diğer metinlerden yararlanmasıdır. Postmodern sanatçılar, başka eserlerden aldıkları kesitleri roman düzleminde bir araya getirirler. Metinler arasılık, postmodernist romanda temel kurgu ögesi olan üstkurmacanın bir alt kategorisi olarak değerlendirilmektedir. Dış ya da psikolojik gerçekliği yansıtmak/irdelemek gibi amacı olmayan postmodernist yazar, metinlerin sanal gerçekliği içinde, "anlatı ormanlarında gezinti"ye çıkar. Modernist romanlarda da değişik boyutlarda ve işlevlerde başvurulan metinler arasılık, postmodernist romanda metnin örgüsünü oluşturmanın başlıca dolgu malzemesi olarak işlenir .   •  Metinler arasılığın postmodernist romandaki uygulama kategorilerini pastiş, parodi ve ironi oluşturur.   PASTİŞ TEKNİĞİ: *Post modern romanda çeşitli metin türlerinin biçim ve anlatım özelliklerinin taklit edilmesidir. *Bir sanatçının üslubunu, tarzını, dilini veya düşüncesini taklit etmektir. *Önceki formdan hareket ederek yeniden oluşturulan bu eser, aslında taklit yoluyla bir eseri yüceltmektir. *Pastişte orijinal eser doğrudan kullanılmaz, tamamıyla taklit edilir.   Örnek: Bin bir Gece Masalları’nda ve halk hikâyelerinde anlatıcı, başkalarından dinlediklerini aktarır. Bunu yaparken de “rivayet ederler ki, derler ki” gibi kalıplaşmış ifadeler kullanır. İhsan Oktay Anar’ın Puslu Kıtalar Atlası adlı romanında biçim ve anlatım özellikleri açısından aynı tekniği kullanması bir pastiş örneğidir.   PARODİ TEKNİĞİ: *Post modern romanda daha önce yazılmış bir metnin “içerik” yönünden örnek alınmasıdır. *Ciddi sayılan bir eserin bir bölümü veya bütününü alaya alarak, biçimini bozmadan ona bambaşka bir özellik vererek biçimle öz arasındaki bu ayrılıktan gülünç etki oluşur. *Pastişten farkı şudur: Pastiş belli bir türün üslûbunu, anlatma formatlarını taklit eder; parodi belli bir metnin konusunu taklit eder. Parodide genel metin taklit edilebileceği gibi, metnin bir cümlesi veya kişisi de taklit amaçlı olarak kullanılabilir.   Örnek: Nazan Bekiroğlu’nun Yusuf ile Züleyha adlı romanı, içerik yönünden divan edebiyatındaki Yusuf ile Züleyha mesnevilerini örnek aldığından bir parodi örneğidir.   İRONİ TEKNİĞİ: *Post modern romanda birtakım olguları ya da eserleri alaycı bir anlatımla söz konusu etmektir. *Söylenenin tam tersinin kastedildiği ifadedir. *Söylenen ya da yapılan eylem, ciddi görüntüsü altında, karşıt söylenceyi ya da eylemi, çelişki noktasına çekmeyi hedefler. *Mizahtan farklı olarak ironi, olaylara daha eleştirel yaklaşır. *İroni mimik, jest ve tonlama ile söylenmek istenenin altını, dolaylı çizer.   Örnek: Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Saatleri Ayarlama Enstitüsü adlı romanında önemsiz bir kurum olan Saatleri Ayarlama Enstitüsünü asrın en büyük, en faydalı kurumu şeklinde tanıtması bir ironi örneğidir.   MONTAJ TEKNİĞİ: *Bu teknikte, başkasına ait olan bir yazının tümünün veya bir parçasının aynen eser içine yazımı söz konusudur. *Cümle, beyit, atasözü, nükte veya uzun bir metin olabilir. *Eklenen metin, eserle uyum içerisinde olmalıdır.   AÇIKLAMA-YORUMLAMA TEKNİĞİ: *Yazarın ya kendisi ya da sözünü emanet ettiği karakter ağzından, herhangi bir konu, durum veya olay hakkında gerekli gördüğü bir açıklama yapması ya da yoruma girişmesidir.   LEİTMOTİV TEKNİĞİ: *Leitmotiv, ana motif, anlamlı tekrar, nakarat, tema anlamlarına gelmekte olup özellikle psikanalitik eserlerde kendini hissettirir. *Kişileri ve nesneleri sembolize eden sürekli tekrarlanan ve simgeleşen söylem/ifade kalıpları yer alır. *Herhangi bir sözün ya da hareketin birden fazla tekrarlanmasıdır. *Leitmotiv edebiyatımızda sıkça kullanılan bir anlatım tekniğidir. *Bu teknikte nesne istenilen/arzulanan bir eşyayı sembolize eder ve sürekli kitabın içerisinde tekrar edilir. *Genellikle bu nesne gerçek hayatta fazla önemli bir şey olmazken kitaplarda çok önemli bir nesneymiş gibi gösterilir ve karakterlerin yaptıkları şeyler bu nesneyle ilgili olur.   MEKTUP TEKNİĞİ: Karakterlerin tek taraflı ya da başka karakter(ler)le yaptığı yazışmalardan oluşan bir anlatım tekniğidir. *Edebiyatımızda çok kullanılan tekniklerden birisidir. *Bu tekniğin kullanıldığı kısımlarda yazar romanın akışına müdahale etmez ve kahramanların duygu ve tepkilerini okuyucuya sunar. *Mektup tekniği daha çok olayın can alıcı yerlerinde kullanıldığından olaya canlılık katabilmektedir. *Bu tekniğin sağladığı bir diğer yarar ise birden fazla kahramanın devreye sokulmasıyla birden fazla bakış açısını ortaya çıkarmasıdır. *Yani bu tekniğin kullanıldığı eserlerde genellikle çoğulcu bakış açısı ile karşı karşıyayızdır. *Bireysel bir tür olan mektubun eserlerde kullanılması özellikle kahramanların iç dünyasını yansıtması açısından önemlidir.   NOT: Modernist romancılar, eserlerinde kolaj tekniğini de kullanmışlardır. "Yapıştırma resim" olarak da bilinen kolaj yöntemi, herhangi bir konuda farklı yazar, şair ya da kaynaklardan derlenen alıntıların bir araya getirilerek metne yansıtılmasıdır. 20. yüzyılın başında Picasso gibi kübist ressamların resim sanatında uyguladığı bu teknik, daha sonra postmodern anlatılarda da kullanılmıştır. Edebi eserlerde kullanılan anlatım teknikleri

Yaşanmış ya da yaşanabilir olayları; yer, zaman, mekân ve kişi unsurlarıyla estetik biçimde anlatan yazı türüne roman denir. Roman; gerçek yaşamı yansıtmaya çalışırken anlatılan olay, çevre ve kişiler geniş ve ayrıntılı verilir. Ana olay etrafında küçük olaylar da bulunur. Romanın asıl kişisine başkahraman  veya ana karakter  denir. Hikâye Türünden Farkı Romanlar hikâye türünden; olay ve kişilere, tahlil ve tasvirlere, bir ana olay etrafında birçok küçük olaya yer verme bakımından ayrılır. Plan Romanlar; serim, düğüm, çözüm planıyla yazılır. Serim (Giriş):  Bu bölümde olayın geçtiği mekân ve kişiler tanıtılır. Düğüm (Gelişme):  Romanın bütün yönleriyle anlatıldığı en geniş bölümüdür. Çözüm (Sonuç):  Merak unsurunun bir sonuca bağlanarak giderildiği bölümdür. Dünya Edebiyatında Roman Roman türünün ilk örneklerini 15. yüzyılda Rabelais, Gargaunta ve Pentegruel  adlı eserleriyle vermiştir. Günümüz romanına benzeyen ilk eser ise 16. yüzyılda Rönesans'tan sonra Giovanni Boccacio tarafından yazılan Dekameron ’dur. Cervantes’in 16. yüzyılın sonlarına doğru yazdığı Don Kişot  eseri, roman türünün ilk başarılı örneği kabul edilir. Türk Edebiyatında Roman Tanzimat'tan önce roman türünün yerini mesneviler, halk ve meddah hikâyeleri, dinî ve destani hikâyeler tutmaktadır. Roman, Türk edebiyatına Tanzimat'la girmiştir. İlk olarak Yusuf Kâmil Paşa, Fransız yazar Fenelon'dan Telemaque (Telemak)  adlı eseri çevirmiştir. Modern Türk romanının kurucusu ise Halit Ziya Uşaklıgil kabul edilir. TÜRK EDEBİYATI ROMANINDA İLKLER   İlk roman çevirisi:   Telemak  / Yusuf Kâmil Paşa. İlk yerli roman:   Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat  / Şemsettin Sami. İlk edebî roman:   İntibah  / Namık Kemal. İlk tarihî roman:   Cezmi  / Namık Kemal. İlk realist roman:   Araba Sevdası  / Recaizade Mahmut Ekrem. Batılı anlamda ilk realist ve modern roman:   Mai ve Siyah  / Halit Ziya Uşaklıgil. İlk Batılı tekniğe uygun roman:   Aşk-ı Memnu  / Halit Ziya Uşaklıgil. İlk köy romanı:   Karabibik  / Nabizâde Nazım. İlk psikolojik roman denemesi (ilk natüralist eser/tezli roman):   Zehra  / Nabizâde Nazım. İlk psikolojik roman (tahlil romanı):   Eylül  / Mehmet Rauf. İlk kadın romancımız ve ilk eseri:   Muhadarat  / Fatma Aliye Hanım. Millî Mücadele'yi doğrudan işleyen ilk roman:   Ateşten Gömlek  / Halide Edip Adıvar. İlk dış Türkleri konu alan roman:   Gönül Hanım  / Ahmet Hikmet Müftüoğlu. İlk iç monolog tarzı roman:   Bir Düğün Gecesi  / Adalet Ağaoğlu. İlk postmodern roman:   Tutunamayanlar  / Oğuz Atay. Ahmet Mithat Efendi'ye ait ilk roman denemeleri: İlk macera romanları: Hasan Mellah, Hüseyin Fellah . İlk gezi romanı: Acâib-i Alem . İlk tarihî roman denemesi: Yeniçeriler . İlk mektup roman denemesi: Felsefe-i Zenan . İlk polisiye roman: Esrar-ı Cinayet . ROMANIN YAPI UNSURLARI   Romanın temel yapı unsurları; Olay Örgüsü, Kişiler, Mekân, Zaman ve Anlatıcı/Bakış Açısıdır. 1.OLAY ÖRGÜSÜ Olayların, yazar tarafından kurgulanarak sunulmasıdır. Romanlar, temel bir olay etrafında gelişen ve iç içe geçmiş çok sayıda olaydan oluşur. Romanda anlatılan olaylar hayattan alınabileceği gibi tarihten, anılardan veya okunan kitaplardan da alınabilir. 2.KİŞİLER Romanlarda olayları gerçekleştiren şahıslardır. Kişiler arasında başkarakter ve yardımcı karakterler bulunur; şahıslar ayrıntılı olarak tanıtılır. Roman kişileri "tip"  ve "karakter"  olarak karşımıza çıkar. Tip:  Belli bir sınıfı ya da belli bir insan eğilimini temsil eder. Evrenseldir ve genel özelliklere sahipti. Bireysel olmaktan ziyade, başkalarında da bulunan ortak özellikleri en belirgin şekilde temsil eden şahıs veya şahıs grubudur. Karakter:  Romanda olumlu, olumsuz yönleriyle verilen, belirli bir tip özelliği göstermeyen kişilerdir. Karakter kendine özgüdür, genel değildir. Kendine özgü özellikleriyle insanın iç çatışmaları ve çıkmazlarını verme görevini yüklenmiş roman şahıslarıdır. 3.ÇEVRE (MEKÂN-YER) Romanlardaki kişilerin yaşadığı, olayların geçtiği yerdir. Çevre, okuyucuya betimleme yoluyla anlatılır. Romanda olayların geçtiği ve kişilerin yaşadığı yerler ayrıntılı şekilde verilir. 4.ZAMAN Romanlarda zaman kavramı belirgindir; olaylar belirli bir zaman diliminde yaşanır. Klasik Romanda:  Zaman, "geçmiş, şimdiki ve gelecek zaman"  olmak üzere üç dilimde verilir. Çağdaş Romanda:  Zamanlar arası geçiş yapılır ve iç içe değişik zaman dilimlerinden söz edilebilir. Bilinç akışı tekniğiyle zamanda geriye dönüşler veya ileriye gidişler olabilir. 5.ANLATICI VE BAKIŞ AÇISI Romanda mutlaka bir anlatıcı vardır. Anlatıcı; okuyucu ile yazar arasında bağlantı sağlar ve anlatıcının tutumu, yazarın olaylara ve kişilere yaklaşımıdır. Anlatıcının yaklaşımı, kullanılan bakış açısına bağlı olarak olayları yönlendirir. Romanda birinci veya üçüncü kişi anlatıcı kullanılır. Anlatıcının konumuna ise "bakış açısı"  denir. Anlatmaya bağlı metinlerde "hâkim, kahraman ve gözlemci"  bakış açısı kullanılır. Hâkim (İlahi / Tanrısal) Bakış Açısı:  Genel olarak her şeyi bilendir. Yazar bu sayede her şeyi bilir, görür, tahmin eder, hatta gelecekten haber verir. Gözlemci (Müşahit / Objektif) Bakış Açısı:  Anlatıcının olayları ve kahramanları bir kamera gibi anlatmasıdır. Sadece gözlemlediklerini aktarır, kişilerin iç dünyalarından bahsetmez; dolayısıyla tarafsız bir bakış açısıdır. Kahraman Bakış Açısı:  Anlatıcının roman kahramanlarıyla özdeşleşmesi, dünyayı ve hayatı onların gözleriyle görmesi ve bakışıyla algılamasıdır. Birinci kişi anlatıcı kullanılır ve "ben"  anlatım biçimi hâkimdir. (Örnek: Peyami Safa'nın Dokuzuncu Hariciye Koğuşu  otobiyografik romandır ve bu özelliklere sahiptir). ROMANLA İLGİLİ KAVRAMLAR a) Konu:  Edebiyat eserinde üzerinde durulan, ele alınıp işlenendir. Sözcüklere dönüştürülebilecek her şey konu olabilir. Konular sanatçıya has değildir; aynı konu farklı sanatçılar tarafından yüzyıllardır işlenebilmektedir (Aşk, ölüm, dostluk vb.). b) Tema:  Bir edebî eserde işlenen konunun anlamca ortaya koyduğu ana yönelim, yani asıl anlatılmak istenendir. Kısaca yazarın eseri yazma amacıdır. c) Çatışma:  Farklı düşünce yapısına, yaşayış tarzına veya farklı kişilik özelliklerine sahip olma, romanlarda çatışma olarak açıklanır. "Doğu-Batı, köylü-ağa, iyi-kötü, zengin-fakir"  gibi karşılaştırmalar çatışmayı ortaya çıkarır. Romanlarda iç, dış, fiziksel ve doğa ile çatışma türleri görülebilir. KONULARINA GÖRE ROMANLAR 1.Tarihî Roman Tarihteki olay ya da kişileri konu alan romanlardır. Yazar, tarihî gerçekleri kendi hayal gücüyle zenginleştirerek anlatır. Anlatılanlar tarihî olaylara genellikle uygun olmalıdır. Tarihî roman, romantizm etkisindedir. Dünya Edebiyatı Örnekleri:  Walter Scott - Waverley  (İlk örnek), Victor Hugo - Notre-Dame de Paris . Türk Edebiyatı Örnekleri:  Namık Kemal - Cezmi  (İlk Batılı anlamdaki tarihî roman), Nihal Atsız - Bozkurtlar , Kemal Tahir - Devlet Ana . 2.Macera (Serüven) Romanı Çevremizde sıkça rastlanmayan, esrarengiz olayları anlatan romanlardır. Kahramanlar çok hareketli, kurnaz, cesur ve kuvvetlidir. Alt Türleri:  Polisiye Roman ( Agatha Christie - Nil'de Ölüm ), Egzotik Roman ( Piyer Loti - İzlanda Balıkçısı ). Dünya Edebiyatı Örnekleri:  Daniel Defoe - Robinson Crusoe , Jules Verne - İki Sene Mektep Tatili . Türk Edebiyatı Örnekleri:  Ahmet Mithat Efendi - Hasan Mellah, Hüseyin Fellah , Peyami Safa - Cingöz Recai  serisi. 3.Sosyal Roman Toplumsal ve siyasi olayları, inançları, gelenek ve görenekleri eleştirel ve bilimsel açıdan ele alıp anlatan romanlardır. Dünya Edebiyatı Örnekleri:  Victor Hugo - Sefiller , Dostoyevski - Suç ve Ceza , Emile Zola - Meyhane . Türk Edebiyatı Örnekleri:  Namık Kemal - İntibah , Recaizade Mahmut Ekrem - Araba Sevdası . Çeşitleri: Tezli Roman:  Bilimsel verilerle bir olayı savunan romanlardır. ( Yakup Kadri Karaosmanoğlu - Yaban ). Töre Romanı:  Toplumdaki çeşitli inanç ve gelenekleri anlatan romanlardır. ( Halide Edip Adıvar - Sinekli Bakkal ). Yergi Romanı:  Tamamen eleştirisel bir yaklaşımla olayları sunan romanlardır. ( Yaşar Kemal - İnce Memet  serisi ). Mahallî Roman:  Bir yerin yöresel özelliklerini anlatan romandır. ( Fakir Baykurt - Yılanların Öcü ). 4.Psikolojik Roman (Tahlil Romanı) Dışardaki olaylardan çok, kahramanların iç dünyasını, ruh hâllerini ele alarak kişilerin toplumla ilişkilerini anlatan romanlardır. Dünya Edebiyatı Örnekleri:  Madame de la Fayette - La Princesse de Cleves  (İlk örnek) Goethe - Genç Werther'in Acıları . Türk Edebiyatı Örnekleri:  Mehmet Rauf - Eylül  (İlk psikolojik roman), Peyami Safa - Dokuzuncu Hariciye Koğuşu . 5.Otobiyografik Roman Yazarın kendi yaşamını anlattığı romanlardır. (Peyami Safa'nın Dokuzuncu Hariciye Koğuşu  bu türün örneklerindendir). 6.Bilimkurgu Romanı Tahmine dayalı bir anlatım yolu benimsenir. Varsayımlara dayanır ve geleceğe ait öngörülerde bulunulur. Ütopya diyebileceğimiz durumlar yer alır. ( Jules Verne - Ay'a Seyahat ). 7.Fantastik Roman Anlatılan olaylar tamamen hayal ürünüdür. Roman kahramanları olağanüstü özelliklere sahiptir. ( J. R. R. Tolkien - Yüzüklerin Efendisi ). 8.Nehir Roman Bir kişinin, bir toplumun hayatındaki gelişmeleri ya da tarihî bir olayı birden fazla cilt hâlinde anlatan romanlardır. (Marcel Proust'un Kayıp Zamanın İzinde  serisi, Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Huzur , Kemal Tahir'in Esir Şehrin İnsanları ). 9.Estetik/Popüler Roman Belli biçim ve anlatım kaygıları ile yazılmış romanlardır. Yazarın okuyucuya bir şeyler öğretme amacı yoktur. (Gustave Flaubert estetik romanın en önemli yazarlarındandır). EDEBÎ AKIMLARINA GÖRE ROMANLAR 1.Klasik Roman Biçim kusursuzluğuna, akla ve sağduyuya dayanan romanlardır. (Fenelon'un Telemague  adlı romanı bu türün örneklerindendir). 2.Romantik Roman His ve hayal unsurlarının hâkim olduğu romanlardır. Yazar daha çok şahsi duygularını ve maceralarını anlatır. (Victor Hugo - Sefiller , Namık Kemal - İntibah  bu roman türüne örnektir). 3.Realist (Gerçekçi) Roman Gözlem, araştırmanın öne geçtiği, duygu ve hayallerin gösterilmediği romanlardır. Amaçları, gerçekleri canlı tablolar hâlinde, aslına sadık kalarak okuyucuya aktarmaktır. (Tolstoy - Savaş ve Barış , Halit Ziya - Mai ve Siyah  realist akımın etkisinde yazılmıştır). 4.Natüralist (Doğalcı) Roman Natüralist romancılar, toplumu âdeta bir laboratuvar olarak düşünürler. Eserlerini ilmî verilere, biyoloji ve sosyolojinin kanunlarına bağlı kalarak kaleme alırlar. (Emile Zola - Meyhane  natüralist romana örnektir). 5.Diğer Roman Türleri Postmodern roman, modern roman, izlenimci roman, dışavurumcu roman, sürrealist roman gibi romanlar edebî akımların alt başlığında incelenebilir. Roman Türü ve Yapı Unsurları

TANZİMAT DÖNEMİ'NDE HİKÂYENİN GENEL ÖZELLİKLERİ Tanzimat Dönemi’ndeki hikâyeler, “toplum için sanat” anlayışıyla tamamen Fransız edebiyatı örnek alınarak oluşturulmuş eserlerdir. Bu dönem sanatçıları, romantizmin etkisiyle toplumu bilgilendirmek amacıyla edebî eserleri bir araç olarak kullanmışlardır. Bu durum, o dönemde verilen eserlerin çoğunun teknik yönden kusurlu olmasına sebep olmuştur. Hikâyelerde zaman zaman olayın akışı kesilerek okura seslenilmiştir. En çok işlenen konular; aile hayatı, yanlış Batılılaşma, esaret, ahlak ve eğitimdir. Tanzimat Dönemi’nde olay hikâyeciliği (Maupassant tarzı) ağır basar. Olayların geçtiği mekânlar genellikle İstanbul’dur. Hikâyelerde genellikle halkın konuşma dili özellikleri görülür. Tanzimat Birinci Dönem hikâyelerinde romantizm, İkinci Dönem hikâyelerinde ise realizm ve natüralizm etkilidir. İlkler: Ahmet Mithat Efendi’nin Letâif-i Rivâyât  adlı eserindeki hikâyeler, Türk edebiyatındaki ilk yerli hikâye  örnekleridir. Teknik yönden güçlü, Batılı örneklere benzeyen ilk hikâye kitabı  ise Sami Paşazade Sezai’nin Küçük Şeyler  adlı eseridir. TANZİMAT DÖNEMİ'NDE HİKÂYENİN TEMSİLCİLERİ Ahmet Mithat Efendi (1844-1912) Türk edebiyatında en çok eser veren ve “Yazı Makinesi” olarak tanınan sanatçı, “toplum için sanat” anlayışını benimsemiştir. Hikâyelerini, Türk edebiyatında ilk yerli hikâye örneklerini içeren Letâif-i Rivâyât  ve Kıssadan Hisse  adıyla yayımlamıştır. Çoğunlukla romantizmin etkisinde yazdığı hikâyelerinde yanlış Batılılaşma, kadın, eğitim, kölelik, aşk ve evlilik gibi temaları işlemiştir. Hikâyelerinde olayın akışına müdahale etmiş; sık sık okuyucuya, bazen de kendine seslenmiştir. Halkın anlayacağı sade bir dil kullanmıştır. Sami Paşazade Sezai (1859-1936) Türk edebiyatında Batılı anlamda hikâyenin ilk örneği kabul edilen Küçük Şeyler ’i yazmıştır. “Sanat için sanat” anlayışını benimsemiştir. Realizmin etkisinde yazdığı hikâyelerinde küçük, önemsiz konu ve olayları; insanın iç dünyasındaki hassasiyetleri işlemiştir. Hikâyelerinde (özellikle betimlemelerinde) ağır bir dil kullanmıştır. Hikâyeleri, romanına göre teknik açıdan güçlüdür. Nabizâde Nazım (1863-1893) İlk hikâyelerinde romantizmden, sonrakilerde ise realizm ve natüralizmden etkilenmiştir. Hikâye konularını İstanbul dışına çıkarmış, eserlerinde sade bir dil kullanmıştır. HİKÂYELERİ:   Yadigârlarım , Haspa , Zavallı Kız , Bir Hatıra , Sevda , Hâlâ Güzel , Seyyie-i Tesamüh . Recaizade Mahmut Ekrem (1847-1914) “Sanat için sanat” anlayışını benimsemiştir. Muhsin Bey  hikâyesinde romantik bir aşkı anlatırken, hatıra tekniğiyle kaleme aldığı Şemsâ  hikâyesinde kendi hayatından kesitler sunmuştur. Hüseyin Rahmi Gürpınar (1864-1944) Edebiyatımızda natüralizmin önemli temsilcilerindendir. “Toplum için sanat” anlayışını benimsemiştir. Sokağı edebiyata taşıyan yazar olarak bilinir. Hikâyelerini herkesin kolayca okuyup anlayabileceği bir dille yazmıştır. Eserlerinde Ahmet Mithat geleneğini sürdürmüş, anlatımın akışına karışarak kendi duygu ve düşüncelerini aktarmıştır. HİKÂYELERİ:   Kadınlar Vaizi , Katil Buse , Gönül Ticareti , Melek Sanmıştım Şeytanı , İki Hödüğün Seyahati . Tanzimat Dönemi Türk Hikayesi SERVETİFÜNUN DÖNEMİ'NDE HİKÂYENİN GENEL ÖZELLİKLERİ Servetifünun Dönemi’nde geleneksel anlayışlar terk edilmiş, hikâye biçim ve içerik olarak olgunlaşmış, anlatımda estetiğe önem verilmiştir. Dönemin sanatçısı Halit Ziya Uşaklıgil, Batılı anlamda yetkin hikâye örnekleri vermiştir. Türk hikâyesi artık ustaca kurgulanmış bir tür hâline gelmiştir. Bu dönemde betimlemeler işlevsellik kazanmış, olayın anlaşılması için araç olarak kullanılmıştır. Hikâyelerde toplumsal ve siyasal konulardan uzak durulmuş, bireysel konular işlenmiştir. Hikâyeler, realizmin etkisiyle yazılmıştır. Hikâyelerde dil, romanlara göre daha sadedir. SERVETİFÜNUN DÖNEMİ'NDE HİKÂYENİN TEMSİLCİLERİ Halit Ziya Uşaklıgil (1865-1945) Hikâye türünün edebiyatımızdaki ilk yetkin örneklerini  vermiştir. Hikâyelerinde aşk, yoksulluk, aile içi problemler, hayvan sevgisi, esaret gibi pek çok konuyu işlemiştir. Romanlarında İstanbul dışına çıkmayan sanatçı, hikâyelerinde Anadolu ve köy yaşamına yer vermiştir. Hikâyelerinin dili romanlarına göre daha sadedir. HİKÂYELERİ:   Bir İzdivacın Tarih-i Muaşakası , Bir Muhtıranın Son Yaprakları , Bir Yazın Tarihi , Solgun Demet , Sepette Bulunmuş , Onu Beklerken , Hepsinden Acı . Mehmet Rauf (1875-1931) Eserlerinde Halit Ziya’nın etkisinde kalmıştır. Hikâyelerinde toplumsal konulara yer vermemiş; kadın, evlilik, ihanet, kıskançlık, hastalık, ölüm fikri ve bunların sebep olduğu kötümserlik gibi konuları işlemiştir. HİKÂYELERİ:   Kadın İsterse , Aşıkâne , Bir Aşkın Tarihi , Son Emel , İhtizar , Pervaneler Gibi . Hüseyin Cahit Yalçın (1875-1957) Hikâyelerinde şairane ve süslü bir üslup kullanmıştır. Hikâyelerinde İstanbul’da yaşayan azınlıkları ve seçkin kişileri anlatmıştır. HİKÂYELERİ:   Hayat-ı Muhayyel , Niçin Aldatırlarmış , Hayat-ı Hakikiye Sahneleri .

GENEL ÖZELLİKLERİ •    Şiirler, Türklerin İslamiyet’i kabulünden önceki yaşantısından önemli izler taşır. •    Şiirler, ‘‘şölen, sığır, yuğ’’ adı verilen dinsel törenlerde “baksı, kam, ozan, şaman” diye adlandırılan şairler tarafın­dan ‘‘kopuz’’ adı verilen bir çalgı eşliğinde söylenmiştir. •    Şiirlerde dörtlük nazım birimi, hece ölçüsü, genellikle yarım uyak kullanılmıştır. •    Şiirlerin kafiye düzeni düz kafiye şeklindedir. •    Şiirlerde yabancı etkilerden uzak, arı bir dil kullanılmıştır. •    Şiirlerde aşk, kahramanlık, savaş, doğa, ölüm gibi temalar işlenmiştir. •    Koşuk, sagu, sav, destan bu dönemin ürünleridir. Dikkat:  Sözlü gelenekte oluşturulup yayılan bu ürünlerin yazılı ilk örnekleri Kaşgarlı Mahmut’un Divânu Lugati’t-Türk adlı eserinde yer almaktadır. SÖZLÜ DÖNEM KOŞUK •    Edebiyatımızın en eski nazım biçimidir. •    İslamiyet öncesinde av törenlerinde (sığır), kurban törenlerinde (şölen) ve kazanılan savaşlar sonrasında düzenlenen eğlencelerde söylenen şiirlere verilen isimdir. •    Koşuklarda genellikle aşk, doğa ve yiğitlik temaları işlenmiştir. •    Genellikle kopuz eşliğinde söylenmiştir. •    Benzetme, kişileştirme, abartma gibi sanatlar kullanılmıştır. •    Nazım birimi dörtlüktür ve dörtlük sayısı üç ile beş arasındadır. •    Hece ölçüsünün genellikle 7’li, 8’li kalıpları kullanılmıştır. •    Genellikle yarım kafiye kullanılan koşukların uyak düzeni aaab cccb … şeklindedir. Dikkat: Koşuklar halk edebiyatında  koşmaya  divan edebiyatında  gazele  benzer. SAGU •    İslamiyet öncesinde “yuğ” adı verilen ölüm törenlerinde kopuz eşliğinde söylenen şiirlerdir •    Bu şiirlerde ölen kişinin kahramanlıkları, iyilikleri, onun ölümünden duyulan üzüntü dile getirilmiştir. •    Hece ölçüsü nün genellikle 7’li, 8‘li kalıpları kullanılmıştır. Kafiye şeması aaab cccb … şeklindedir. •    Nazım birimi dörtlüktür ve dörtlük sayısı üç ile beş arasındadır. •    Divânu Lügati’t-Türk’ te yer alan Alp Er Tunga Sagusu bu türün en önemli örneğidir. Dikkat: Sagunun halk şiirindeki karşılığı  ağıt , divan şiirindeki karşılığı  mersiye dir. DESTAN •    İslamiyet öncesinde Türkleri derinden etkileyen, yiğitlik, savaş, göç gibi konuları işleyen sözlü ürünlerdir. •    Destan bir süreç içerisinde varlık kazanır. Bu süreç üç aşamadan oluşur. •    Bilinen yazılı Türk destanları daha çok İran, Çin, Arap, Moğol, Bizans ve Batı kaynaklarından derlenmiş; oluşumların-dan çok sonra yazıya geçirilmiştir. •    Kök Türk Dönemi: Bozkurt Destanı •    Uygur Dönemi: Türeyiş Destanı •    Hun Dönemi:  Oğuz Kağan Destanı •    Altay-Yakut Dönemi: Yaratılış Destanı •    Saka Dönemi: Alp Er Tunga Destanı Hatırlatma: İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı’nın Sözlü Dönemi’ne ait bir diğer ürün de bugünkü atasözü yerine kullanılan savlardır. Savlar biçim olarak bir nesir cümlesi veya bir şiir dizesi gibi olabilir.   YAZILI DÖNEM   a.  Göktürk Dönemi •    Dönemin en önemli eseri Türk edebiyatının ilk yazılı eseri olan Göktürk Yazıtları ’ dır. Eser Orhun Abideleri olarak da bilinir. •    Eser Türk adının geçtiği ilk eserdir. •    Yazıtlar ilk Türk alfabesi Göktürk alfabesiyle yazılmıştır. •    Türk edebiyatının söylev niteliği taşıyan ilk eseridir. •    Abideler günümüzde Moğolistan sınırları içinde yer almaktadır •    8. yüzyılda dikilen Orhun Kitabeleri  Tonyukuk Yazıtı, Kül Tigin Yazıtı, Bilge Kağan Yazıtı  olmak üzere üç dikili taş­tan oluşur. •    Yazıtlarda Türklerin Çin’e nasıl tutsak olduklarından, bu tutsaklıktan nasıl kurtulduklarından, Kül Tigin’in kahramanlık-larından, Türklerin ne kadar büyük bir devlet olduğundan bahsedilmektedir. •    Yazıtları taş üzerine kazıyarak yazan kişi  Yolluğ Tigin ’dir. •    Kitabeler, ilk kez Danimarkalı dil bilimci V. Thomsen tarafından okunmuş; V. Radloff tarafından da ilk kez yayımlanıp dünyaya tanıtılmıştır.   b.  Uygur Dönemi •    Bu dönem eserleri dinî içeriklidir. Eserlerde Maniheizm ve Budizm’in öğretileri anlatılmıştır. •    Eserlerde genellikle Uygur alfabesi kullanılmıştır. •    Bu döneme ait önemli eserler Altun Yaruk, Sekiz Yükmek, Kalyanamkara ve Papamkara, Irk Bitig  adlı eserlerdir. •    Bilinen ilk Türk şairi Uygur Dönemi şairi  Aprınçur Tigin ’dir. İslamiyet Öncesi Türk Şiirinin Özellikleri

Tanzimat Dönemi Türk edebiyatı, Batı etkisinde gelişen Türk edebiyatının ilk devresidir. Tanzimat edebiyatı 1860 yılında Şinasi ve Agâh Efendi’nin ilk Türkçe özel gazete olan  Tercüman-ı Ahvâl’  i çıkarmasıyla başlar. Tanzimat edebiyatı adını Mustafa Reşit Paşa tarafından 3 Kasım 1839’da ilan edilen ve Gülhane Hattı Hümayunu adıyla da bilinen Tanzimat Fermanı ’ndan alır. Tanzimat edebiyatı, Tanzimat Birinci Dönem (1860-1876) ve Tanzimat İkinci Dönem (1876-1896) olmak üzere iki döne­me ayrılır. TANZİMAT BİRİNCİ DÖNEM TANZİMAT İKİNCİ DÖNEM Tanzimat sanatçıları birinci dönemde "Sanat toplum içindir." düşüncesi benimsenmiştir. Bu dönemde şiirde "Sanat sanat içindir." anlayışı be­nimsenmiştir. Toplumsal konulara yer vermişlerdir. Bireysel konular ön plana çıkmıştır. Vatan, millet, hürriyet, özgürlük, eşitlik, adalet ilk defa bu dönemde şiire konu olmuştur. İkinci dönemde "zerreden küreye her güzel şeyin şiir olması" düşüncesini ortaya atan Recaizade Mahmut Ekrem'in öncülüğünde şiirin konusu genişletilmiştir. Divan şiirindeki "Kafiye göz içindir." anlayışı yerine "Kafiye kulak içindir." görüşü benimsenmiştir. Göz için uyak mı, kulak için uyak mı tartışması Recaizade Mahmut Ekrem - Muallim Naci ile onların taraftarları arasında başlamıştır. Aruz şiire hâkim olan temel ölçü olmuştur. Hece ölçüsü bu dönemde ilk denemeler şeklinde görülmüştür. Şiirde ağırlıkla aruz ölçüsü kullanılmıştır. Heceyle ya-zılan şiirler az da olsa vardır. Şiirin konusunda değişiklikler yapılmasına rağmen biçimsel olarak divan şiirine bağlı kalınmıştır. Nazım birimi divan edebiyatında olduğu gibi çoğunlukla "be-yit" tir. Gazel, kaside, murabba, terkib-i bend gibi divan edebiyatının nazım şekilleri kullanılmıştır. Farklı nazım birimlerini ve yeni nazım biçimleri kulla­nılmıştır. Şiirde sade bir dil amaçlanmış ancak istenen başarıya ulaşılamamıştır. Birinci dönemden daha ağır bir dil anlayışı vardır. Şiirdeki en köklü değişiklik, Namık Kemal'in yazdığı Hürriyet Kasidesi ’nde kasidenin bölümlerinin kaldı-rılıp direkt olarak konuya giriş yapılmasıdır. Şinasi de mesnevi uyak ( aa, bb, cc, dd…) şekliyle kaside yaza­rak bir yenilik getirmiştir. Edebiyatımızın ilk metafizik şiiri Makber  ile ilk pasto­ral şiirimiz olan  Sahra, bu dönemde Abdülhak Hamit Tarhan tarafından yazılmıştır. Divan şiirindeki "parça bütünlüğü" bir kenara bırakıl­mış ve "konu bütünlüğü" esas alınmıştır. "Parça bütünlüğü" yerine bu dönemde "konu bütünlü-ğü" esas alınmıştır. Şiirde romantizm akımı etkili olmuştur. Şiirde romantizm akımı etkili olmuştur. Divan edebiyatında şiirlerin nazım şeklinin adıyla anıl-ması bir kenara bırakılmıştır. Şiirlere ayrı bir başlık ve­rilmesi ilk defa Tanzimat Dönemi'nde gerçekleşmiştir. Divan edebiyatında şiirlerin nazım şeklinin adıyla anıl-ması bir kenara bırakılmıştır. Şiirlere ayrı bir başlık ve­rilmesi ilk defa Tanzimat Dönemi'nde gerçekleşmiştir. Bu dönem; roman, tiyatro, anı, makale, eleştiri, hikâye gibi Batılı tarzdaki düzyazı türlerinin edebiyatımızda ilk defa yer aldığı bir dönemdir. Toplumsal konular yerine bireysel konuların ön plana çıktığı bir dönemdir. Bu dönem sanatçıları Batı kültürünü halka tanıtmaya çalışmışlar, yeniliklere ayak uyduran bir toplumun geli-şeceğine inanmışlardır. Bu dönem 1876 yılında başlamış, 1896 yılında son bularak yerini Servetifünun’a bırakmıştır. İlk dönem sanatçıları sanat düşüncesinden daha çok fikir aşılama düşüncesiyle eser vermişlerdir. Bu dö-nemdeki bütün sanatçıların politik bir duruşu vardır. Bu dönemde sanat eserleri bireyin kendi iç dünyası­nın dışavurumu şeklinde okuyucuyla buluşmuştur. Sanatçılar yazdıkları eserleri gazeteler aracılığıyla halka sunmuşlardır. Gerek düşünce yazıları gerekse sanatsal yazılar gazeteyle halka ulaştırıldıkları için ga­zete "halkla aydınlar arasında iletişimi sağlayan" en önemli araç olmuştur. Bu dönemde halka okuma fikrini aşılamak düşüncesi kalmamış, sanat eserlerinde estetik kaygı ön plana çıkmıştır. Dolayısıyla dergi gazetenin önüne geçmiş­tir. Tanzimat edebiyatının temsilcileri tek bir türde eser ve­ren sanatçılar değillerdir. Hepsi birden fazla türde eser vermiş çok yönlü kişilerdir. Tanzimat edebiyatının temsilcileri sadece tek bir türdeser veren sanatçılardan değillerdir. Hepsi birden faz­la türde eser vermiş çok yönlü kişilerdir. TANZİMAT BİRİNCİ DÖNEM ŞAİRLERİ Şinasi (1826-1871) •  Şinasi Batı uygarlığı etkisinde gelişen Türk edebiyatımızın kurucusudur. •  Batı'ya ait kavramları ilk defa o dile getirmiş ve Türk toplumuna yeni bir görüş verme amacını gütmüştür. •  Eserlerinin merkez noktası halktır ve "Sanat toplum içindir." anlayışındadır. •   Dili sadedir ve yazı dilini sadeleştirmeyi amaç edinmiş bir sanatçıdır. Halkı aydınlatmanın yolunun onun anlayacağı bir dille yazmak olduğunu ilk dile getiren odur. •   Şiirlerinde güzellik anlayışını daha çok, bir fikir etrafında bütüncül bir anlayışla okuyucuya sunmuş, şiirimize kompozisyon anlayışını o getirmiştir. •  Şinasi şiirlerine şekil bakımından pek bir yenilik getirmemiş, eski nazım şekillerini kullanmaya devam etmiştir. •   1860 yılında Agah Efendi ile birlikte,  Tercüman-ı Ahval adlı ilk özel gazeteyi, daha sonra 1862 yılında tek başına  Tasvir-i Efkâr ’ı çıkartarak Türk gazeteciliğinin öncüsü olmuştur. •  Klasisizm akımından etkilenmiş ve öğretici edebiyatı savunmuştur. •  Edebiyatımızda ilklerin sanatçısı olmuştur. Eserleri: Tercüme-i Manzume :  Eser Batı edebiyatı şairlerinin şiirlerinin tercümesidir. Müntehabat-ı Eş'ar :  Şiirlerinden seçmeler. Namık Kemal (1840-1888) •  Batı etkisinde gelişen Türk edebiyatında, bir ideal uğruna sanatını kullanan ilk büyük şairdir. •  En gür sesli vatan şairimizdir. Coşkulu bir romantiktir. •   Eserlerinde toplumsal konuları, vatan, millet, hak, hürriyet kavramlarını işlemiştir. Onun için vatan sevgisi dünyevi her sevginin üstünde olmuştur. •   Sanat ona göre insanları uyandırmak ve topluma fayda sağlamak için bir araçtır. "Sanat toplum içindir." anlayışını benimsemiştir. •  İlk şiirlerinde biçim ve içeriğin eski olmasına rağmen sonraki şiirlerinde konuda değişikliklere gitmiş ve çok sonraları biçimsel yenilikler de yapmıştır. •  Hürriyet Kasidesi ile ilk defa kasidenin bölümlerini kaldırmış, bu anlamda edebiyatımıza bir yenilik getirmiştir. •  Sade dili kullanan sanatçı, halka halkın diliyle seslenmeyi amaç edinenler içinde en başarılı olandır. Dil milliyetçiliğini bizzat eserlerinde de uygulamaya koymuştur. •  Hece ölçüsünü yazılarında savunmasına rağmen, birkaç şiiri dışında bütün şiirlerinde aruz ölçüsünü kullanmıştır. •  Tiyatroyu çok önemsemiş, "Tiyatro bir eğlencedir, fakat eğlencenin en faydalısıdır." demiştir. Batılı anlamda oynanan ilk Türk tiyatrosu  Vatan Yahut Silistre  'yi yazmıştır. •  Edebiyatımızın ilk edebî romanı  İntibah 'ı ve ilk tarihî romanı  Cezmi ' yi kaleme almıştır. •  Şinasi'den sonra  Tasvir-i Efkâr  'ı devam ettirmiş,  Hürriyet  ve İbret  gazetelerini de çıkarmıştır. Ziya Paşa (1825-1880) •   Tanzimat Dönemi'nin en çelişkide olan sanatçısıdır. Nesir ve nazım alanında çok ciddi düşünceleri olmasına rağmen, düşünceleriyle uygulamaları birbiri ile örtüşmemiştir. •   Şiir ve İnşa makalesinde yazı dilimizin halk dilini temel alması gerektiğini söylemiş ancak divan edebiyatı geleneğini sürdürmüştür. Eski edebiyatın yıkılmasına çalışırken Harabat adlı antolojisinin ön sözünde de divan edebiyatını, halk edebiyatı karşısında övmüştür. Bu antoloji sebebiyle Namık Kemal  Tahrib-i Harabat  'ı kaleme almıştır. •  Şiirleri divan şiirinin devamı niteliğindedir. Biçimde eskiye bağlı olmasına rağmen içerikte yeniliklere gitmiştir. •  Şiirlerinde aruz ölçüsünü kullanmış, birkaç şiirinde heceyi de denemiştir. •   Batılılaşma yolundaki Türk şiirine düşünce ve fikri getirmiştir. Şiirlerinde çalıp çırpmaya, haksızlığa, zulme şiddetle karşı çıkmış; hikmetler, nasihatlerle süslediği didaktik örnekler vermiştir. •   Bağdatlı Ruhi'nin tesirinde kalmış,  terkibibend  ve terciibend  yazmıştır. Özellikle  terkibibendi , içinde barındırdığı hikmetler ve atasözü gibi dilden dile dolaşan mısralarıyla ölümsüz yapıtlar arasında gösterilmiştir. Eserleri: Zafername:  Ali Paşa'yı hicvettiği ünlü kasidesidir. Eş'ar-ı Ziya :  Şiirleri Harabat :  Divan edebiyatı şairlerini anlattığı antoloji. TANZİMAT İKİNCİ DÖNEM ŞAİRLERİ Recaizade Mahmut Ekrem (1847-1914) •  Tanzimat ve Batı edebiyatı değerlerinin yerleşmesi için çalışmalar yapmıştır. •   Yenileşme hareketlerini genç nesle öğretmiş, Servetifünuncuların bir araya gelmesini sağlayarak bu topluluğun temelini atmıştır. •  "Göz için kafiye" yerine "kulak için kafiye" anlayışını benimsemiş ve bunu ilk defa bir cümle olarak kullanmıştır. •  "Sanat için sanat" ilkesini kabul etmiştir. •  "Her güzel şey şiirdir." diyerek ilk defa şiirin konusunu genişletmiştir. •  Şiirlerini aruzla yazmıştır. •   Kullandığı dilde halk söyleyişlerinden, divan edebiyatındaki mahallîleşme cereyanından ve Fransız edebiyatından etkiler vardır. •  Devrinde "üstat" olarak anılmıştır. •  Romantizmin ve realizmin özellikleri eserlerinde kendini göstermektedir. •  Türk edebiyatının ilk realist romanı  Araba Sevdası ’nı kaleme almıştır. •  Şiir, hikâye, roman, tiyatro, eleştiri, çeviri, anı gibi birçok türde eserler vermiştir. Eserleri: Şiir: Nağme-i Seher, Yadigâr-ı Şebâb, Zemzeme  (Bu eserin ön sözünde yeni edebiyatı savunmuş, Muallim Naci bu esere Demdeme ile karşılık vermiştir.),  Pejmürde, Nijad Ekrem Abdülhak Hamit Tarhan (1852-1937) •  Modern Türk edebiyatımızın kurucularından kabul edilen sanatçı, devrinde "Şairi-i Azam" olarak anılmıştır. •  Görevi nedeniyle birçok yeri gezmiş olması sanatını etkilemiş, Doğu ve Batı arasında bir köprü olmuştur. •  Tiyatrolarını nesirle kaleme aldığı gibi, aruzla ve heceyle tiyatro yazmıştır. •  Romantik bir duyarlılığa sahip sanatçı "sanat için sanat" görüşünü benimsemiştir. •  Edebiyatımızın ilk pastoral şiiri Sahra  'yı kaleme almıştır. •  Divan şiirinin son kalıntılarını yıkan sanatçı olarak anılmaktadır. •  Edebiyatımıza metafizik anlayışı getirmiştir. •  Ağır bir dil kullanmış, bu yönüyle Türk dilinin sadeleşmesi duraklama dönemine girmiştir. •  Kendini ve yakınındaki insanları yazdığı eserlere konu etmiştir. •  Heceyi çok az kullanan sanatçı, şiirlerini aruzla yazmıştır. •  En ünlü şiiri Beyrut'ta ölen karısı için yazdığı  Makber  'dir. •  Tiyatroları oynanmak için değil, okunmak içindir ve sahne tekniğine uymamaktadır. •  Şiirlerinde aşk, tabiat, ölüm, metafizik konularını; tiyatrolarında ise eski uygarlıkları, günlük yaşamı, tarihi, bireysel konuları işlemiştir. Eserleri: Şiir: Makber, Sahra, Ölü, Hacle, Divaneliklerim yahut Belde, Bir Sefilenin Hasbıhali, Bâlâ'dan Bir Ses, Validem, Tayflar Geçidi, Ruhlar, Garâm Muallim Naci (1850-1893) •   Türk şiirine yeni bir anlayış getiren Recaizade Mahmut Ekrem ve Abdülhak Hamit Tarhan ile eski - yeni tartışmasına girmesinden dolayı eski anlayışın en önemli kalemşoru olarak görülmüştür. •   Eski anlayışa bağlı kalmakla beraber Fransız edebiyatına uzak kalmamış, Batılı anlayışa uygun şiirler kaleme almış, tercümeler yapmıştır. •  Sanatının en önemli yönü şiirleridir. Eski anlayışı devam ettiren gelenekçi şiirlerinin yanında, yenilikler yabancı kalmadığı yeni tarz şiirleri de vardır. •  Aruzu Türkçeye başarıyla uygulamış, bu yönüyle Tevfik Fikret'i ve Mehmet Akif Ersoy'u etkilemiştir. •  Türkçeyi hatasız denebilecek kadar doğru bir şekilde kullanmış ve sade bir dili benimsemiştir. En düzgün, en pürüzsüz nesir örneklerini de Tanzimat Dönemi'nde o vermiştir. •  Edebiyatımızın ilk köy şiiri  Köylü Kızların Şarkıs ı’ nı o yazmıştır. • Recaizade Mahmut Ekrem'in  Zemze me’ sine karşı yazdığı  Demdeme  ile eski edebiyatın savunuculuğunu yapmıştır Eserleri: Şiir: Ateşpare, Şerare, Fürûzan, Yadigâr-ı Naci, Demdeme Tanzimat Dönemi Türk Şiiri