Divan Edebiyatında Nesir (Düzyazı) Türleri

Divan edebiyatında nesir, şiir kadar gelişmemiştir.
Bu dönemde düzyazıya nesir veya inşa, düzyazıyı yazana nasir veya münşi, düzyazı türündeki eserlere de mensur veya münşeat adı verilir.
Nesirde içerikten çok söyleyiş güzelliğine önem verilmiştir.
Seci adı verilen iç kafiye çokça kullanılmıştır.
Noktalama işaretleri kullanılmamıştır.
Söz sanatları bolca kullanılmış, duygu ve düşünceler uzun cümlelerle ifade edilmiştir.
Divan şiirinde olduğu gibi nesirde de Arapça, Farsça kelime ve tamlamalar kullanılmıştır.

Divan nesri üç başlıkta ele alınır:

1.Sade Nesir:

Halk için yazılmış eserlerde kullanılan nesirdir.
Yazılan eserler süsten uzak ve anlaşılması kolay eserlerdir.
Genellikle din, tasavvuf, ahlak ve tarihle ilgili eserlerde kullanılmıştır.
Mercimek Ahmet’in Kabusname, Seydi Ali Reis’in Mir’âtü’l-Memâlik, Kul Mesut’un Kelile ve Dimne çevirisi, Erzurumlu Mustafa Darîr’in Sîretü’n-Nebî adlı eserleri bu nesre örnek gösterilebilir.

2.Süslü Nesir:

Düşüncenin ikinci plana atıldığı, ustaca söz söylemenin, sanatlı anlatımın ön plana çıktığı bir nesirdir. Süslü nesirde secilere çokça yer verilmiş, sanatlı bir dil kullanılmıştır.
Sinan Paşa’nın Tazarruname adlı eseri bu türün en bilinen eserlerindendir.
Ayrıca Veysi Dürretü’t-Tac, Nergisi Hamse, Nabi Tuhfetü’l-Harameyn adlı eserleriyle süslü nesir örnekleri vermiştir.

3.Orta Nesir:

Yer yer süslü nesir yer yer de sade nesrin özelliklerini taşıyan nesir türüdür.
Daha çok tezkirelerde, tarih kitaplarında ve vakanüvislerin eserlerinde görülür.
Naima’nın Naima Tarihi, Katib Çelebi’nin Mizanü’l-Hak, Evliya Çelebi’nin Seyahatname ve Fuzuli’nin Şikayetname adlı eserleri orta nesir örnekleridir.

Divan Edebiyatı Nesir Türleri

Tezkire:

Çeşitli mesleklerden önemli kişilerin -özellikle şairlerin- hayatlarının anlatıldığı eserlere denir.
Türk edebiyatında bu türün ilk örneğini Ali Şîr Nevâî Mecâlisü’n-Nefâis adlı eseriyle vermiştir.
Anadolu sahasında yazılan ilk tezkire ise Sehî Bey’in Heşt Behişt

Sefaretname:

Yabancı bir ülkeye elçi (sefir) olarak gönderilen bir görevlinin o ülke ile ilgili izlenimlerini anlattığı eserlerdir.
Yirmisekiz Çelebi Mehmed’in Fransa Sefaretnamesi bu türün önemli örneklerindendir.

Tarih-Vakayiname:

Devletin resmî tarih yazarlarına vakanüvis, onların yazmış olduğu eserlere de vakayiname denir.
Naima, ilk vakanüvistir. Âşık Paşazade, Peçevi Ahmed Cevdet Paşa, Kemal Paşazade önemli Osmanlı tarihçileridir.

Gazavatname:

Müslümanların gayrimüslimlerle yaptıkları savaşları, bu savaşlardaki zaferleri ve kahramanlıkları anlatan eserlere verilen isimdir.
Edebiyatımızda ilk örnekleri XV. yy.da verilmiştir.

Siyer:

Hz. Muhammed’in yaşamını anlatan eserlere denir.
Türk edebiyatında siyer türünün ilk örneği Erzurumlu Mustafa Darir'in Sîretü’n-Nebî adlı eseridir. Veysi’nin Siyer-i Veysi eseri de türün önemli örneklerindendir.

Seyahatname:

Gezilip görülen yerler hakkında yazılan eserlere verilen isimdir.
Türk edebiyatındaki ilk gezi yazısı örneği Seydi Ali Reis’in Mir’âtü’l-Memâlik adlı eseridir.
En önemli gezi yazısı örneği Evliya Çelebi’nin Seyahatname eseridir. Ayrıca Katip Çelebi’nin Cihânnüma, Nabi’nin Tuhfetü’l-Harameyn adlı eserleri de türün örnekleri arasındadır.

Siyasetname:

· Devleti idare edenlere yöneticilik sanatı hakkında bilgiler veren eserlere denir.

· Selçuklu veziri Nizamülmülk’ün yazmış olduğu Siyasetname adlı eseri önemlidir.

Surname:

Sünnet, evlenme, tahta çıkma gibi nedenlerle yapılan şenlikleri anlatan eserlere verilen isimdir.
Nabi’nin ve Vehbi’nin surnameleri önemlidir.

Şehrengiz:

Bir şehrin özellikleri, güzellikleri, orada yaşayan önemli kişiler hakkında çeşitli bilgiler veren eserlerdir.
Genellikle mesnevi biçiminde yazılsa da mensur örnekleri de vardır.

Kıyafetname:

Kişilerin dış görünüşlerinden ahlak ve karakter yapıları hakkında çıkarılan yargıları konu alan eserlerdir.
Bu türün en önemli eserini Erzurumlu İbrahim Hakkı Marifetname adlı eseri ile vermiştir.

Pendname (Nasihatname):