Hece Düşmesi (Ünlü Ses Düşmesi)

Türkçede sözcüklerin özelliğinden ya da söyleyiş kolaylığından kaynaklanan hece düşmesi olayına rastlanır. Bu olgu üç nedenden kaynaklanır:

1. Kimi sözcükler sonlarına ünlü ile başlayan bir ek ya da sözcük (bileşik sözcüklerde) geldiğinde zayıf olan orta hecelerini (ünlülerini) yitirirler.

Bu oluşum yazıya da geçer. Buna uyulmazsa yazım yanlışı yapılmış olur.

Örnekler :

Akıl - aklım

Şehir - şehre

Nehir - nehrin

Beyin - beynimiz

Göğüs - göğsünde

Boyun - boynumuz

Burun - burnu

Devir - devrim

Kıvır - kıvrıntı

Zehir - zehrolmak

Kayıp - kaybolmak

Hapis - hapsetmek

Şükür - şükretmek

Zulüm - zülmetmek

2. Bileşik sözcüklerin oluşumu sırasında iki ünlü yan yana gelirse, bu ünlülerden biri ya da bir ünlüyle bir ünsüz düşer. Buna "ünlü aşınması" da denir. Bu özellik yazıya geçebilir.

Örnekler :

Ne için - niçin

Ne asıl - nasıl

Pazar ertesi - Pazartesi

Cuma ertesi - Cumartesi

Kahve altı - kahvaltı

Bu arada - burada

Şu arada - şurada

Uyarı :

Bileşik sözcük kurallarıyla oluşmuş; ancak ölçü zorlamasından ya da söyleyiş kolaylığından kaynaklanan ünlü düşmeleri de gözlenir. Bunlar da yazıya geçebilir.

Örnekler :

"Karac'oğlan der ki n'oldum, n'olayım"

- N'aber ?

- N'olsun.

Uyarı :

Ünsüzle biten sözcüklerin sonlarına eklenen "ile" sözcüğünün "i" ünlüsü düşer; ünlüyle biten sözcüklerde ise "y" ünsüzüne dönüşür.

Örnekler :

Sen ile ben - senle ben

Kitap ile - kitapla

Gül ile bülbül - gülle bülbül

Para ile - parayla

Sıra ile - sırayla

Göz ile - gözle

Uyarı :

Ek fiilin "i" kökü de kimi sözcüklerde düşer; kimilerinde "y" ünsüzüne dönüşür. Bunlar da yazıya geçebilir.

Örnekler :

Akıllı idi - akıllıydı

Doğru idi - doğruydu

Gelmiş idi - gelmişti

Biliyor idi - biliyordu

Kitap idi - kitaptı

3. Kimi sözcüklerde söyleyiş kolaylığından kaynaklanan ünlü düşmeleri gözlenir. Buna "aşınma" da denir.

Buraya - burda

Şura - şurda

Orada - orda