İsimlerin Cümledeki Görevleri

Varlıkları tanımaya yarayan adların kullanım alanı çok geniş ve çeşitlidir.

• Adlar cümlede özne olur:

Turgut geldi.

Orhan çalışacak.

Sevim gülüyor.

Tarla ekildi.

Kuş uçar. örneklerinde birinci sözcükler öznedir. Özneler yalın durumda bulunur.

• Adlar cümlede nesne (düz tümleç) olur:

Orhan’ı gördük. Önder’i arıyordu.

İzmir’i gördünüz mü?

Pencere açalım.

Yurdumuzu her şeyden çok severiz. Örnek cümlelerin birinci sözcükleri nesnedir. Nesneler iki türlüdür:

Belirtili nesne: -i durumunda bulunur.

Belirtisiz nesne: -i eki almaz; yalın durumda bulunur.

• Adlar cümlede dolaylı tümleç olur:

Kardeşim yarın Ankara’ya gidiyor.

Oturmaktan usandım.

İyilik etmeye çalışalım.

Gönüllerimizde yurt sevgisi var...

Dolaylı tümleçler -den, -de, -e durum ekleriyle çekimlenir.

• Adlar cümlede ilgeç tümleci olur:

Vatan için ölmek de var.

(Küçük Asker, Tevfik Fikret)

Eskiden araba ile gidilen yerlere şimdi uçakla gidiliyor.

Askerlerimiz arslanlar gibi çarpışıyorlar...

• Zaman adları ve öbekleri zaman belirteci olur:

Bu akşam daldan dala uçuyordum bahçede.

(Kelebekler, Faruk Nafiz Çamlıbel)

On gün bekledik; iki saat daha bekleyelim.

Yarın gelir...

• Adlar cümlede bir adı tümler:

Mermer şadırvanda şakırdayan su.

(Bursa’da Zaman, Ahmet Hamdi Tanpınar)

İstanbul’un havası güzeldir.

Yurt sevgisi hiçbir şeyle ölçülemez...

• Adlar ek eylem alarak yüklem olur:

Bir adım kelebektir, melektir öbür adım.

Ben sevinçle kardeşim; bana kelebek derler.

Belli ki kardeşsiniz nazlı çiçeklerle siz.

(Kelebekler, Faruk Nafiz Çamlıbel)

Badem bahçesinin yanı geniş bir bağdı. Oralar başka bir cihandı. (Forsa, Ömer Seyfettin)

• Adlar hitap olur, her coşkulu hitap ünlem sayılır:

Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın! (İstiklal Marşı, Mehmet Akif Ersoy)

Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri! (Atatürk)

Güzel Marmara, menekşelendin!

Daha bir saat önce pek şendin:

Bahardın, gülşendin!..

Ey güzel İstanbul, Ey şiirin yuvası... gül, neşe bul!

(Ali Canip Yöntem)