Cumhuriyet Dönemi Türk Şiiri: 1960 Sonrası Toplumcu Eğilimleri Yansıtan Şiir ve Temsilcileri
- Cengiz Yıldırım
- 6 saat önce
- 2 dakikada okunur
Genel Özellikleri
Türk şiiri 1960'lı yıllarda Türkiye ve dünyadaki siyasi, ekonomik ve toplumsal gelişmelerin etkisiyle 1950'lerdeki İkinci Yeni şiir anlayışından uzaklaşır. 1960'lı yıllarda Ataol Behramoğlu, İsmet Özel, Gülten Akın, Süreyya Berfe, Refik Durbaş, Nihat Behram, Özkan Mert gibi şairler toplumcu gerçekçi anlayışla eser vermeye başlar. İkinci Yeni'yi "bireyci, toplumdan uzak bir burjuva şiiri" olarak suçlayan 1960 sonrası toplumcu gerçekçi şairleri etkileyen en önemli isim, Nazım Hikmet Ran'dır.
Bu dönemde toplumcu eğilime sahip şairler; Yeni Gerçek, And, Devinim, Halkın Dostları, Gelecek, Yansıma, Militan gibi dergilerde hem şiirlerini yayımlar hem de amaçlarını açıklamaya çalışır.
1960 sonrası toplumcu eğilimleri yansıtan şiirin genel özellikleri şunlardır:
Ant dergisinde yayımladıkları "Devrimci Şairler Savaş Açıyor" başlıklı bildiriyle İkinci Yeni hareketine cephe almışlardır.
Marksist dünya görüşü benimsenmiş ve eserler bu doğrultuda verilmiştir.
Sanata estetik kaygılardan çok, ideolojik ve düşünsel işlev doğrultusunda yaklaşılmıştır.
Şairler kendilerini toplumun sözcüsü olarak tanımlamış, şiiri siyasi mücadelenin araçlarından biri olarak görmüşlerdir.
Umut, yaşama sevinci, sorgulama, isyan, devrim ve direnme gibi temalar üzerinde durulmuştur.
İşçi sınıfı ve halkın sıkıntıları, kentleşme sorunları, kadın hakları ele alınmış; yerleşik düzen eleştirilmiştir.
Şairler, mesajlarını daha etkili kılmak için slogan üslubundan yararlanmıştır.
Geniş kitlelerin sözcülüğünü üstlenmek ve bu kitleleri harekete geçirmek amaçlanmıştır.
Soyut bir şiir yerine hayatın gerçeklerine dayanan somut bir şiir ortaya konmuştur.
Söyleyişten çok içerik önem kazanmış, uzak çağrışımlara dayanan kapalı anlatım değil açık anlatım tercih edilmiştir.
Şiirin ses, ritim ve ahenginde geleneksel söyleyişten yararlanılmıştır.
Temsilcileri ve Eserleri
İsmet Özel (1944-)
Şiir: Geceleyin Bir Koşu, Evet İsyan, Cinayetler Kitabı, Celladıma Gülümserken, Erbain, Bir Yusuf Masalı, Of Not Being A Jew.
Düzyazı: Şiir Okuma Kılavuzu.
Deneme: Üç Mesele.
Ataol Behramoğlu (1942-)
Şiir: Bir Ermeni General, Bir Gün Mutlaka, Yolculuk Özlem Cesaret ve Kavga Şiirleri, Ne Yağmur... Ne Şiirler..., Kuşatmada, Mustafa Suphi Destanı, Dörtlükler, İyi Bir Yurttaş Aranıyor, Kızıma Mektuplar, Türkiye Üzgün Yurdum, Güzel Yurdum, Eski Nisan, Bebeklerin Ulusu Yok, Yaşadıklarımdan Öğrendiğim Bir Şey Var, Sevgilimsin, Aşk İki Kişiliktir, Yeni Aşka Gazel, İki Ağıt, Beyaz İpek Gibi Yağdı Kar, Okyanusla İlk Karşılaşma Hayata Uzun Veda.
Gülten Akın (1933-2015)
Şiir: Rüzgâr Saati, Kestim Kara Saçlarımı, Sığda, Kırmızı Karanfil, Maraş'ın ve Ökkeş'in Destanı, Ağıtlar ve Türküler, Seyran Destanı, Seyran, İlahiler, Sevda Kalıcıdır, Uzak Bir Kıyıda, Sonra İşte Yaşlandım, Sessiz Arka Bahçeler, Uzak Bir Kıyıda, Kuş Uçsa Gölge Kalır, Geldi Yine, Celaliler Destanı.
Deneme: Şiiri Düzde Kuşatmak.
Süreyya Berfe (1943-2024)
Şiir: Gün Ola, Savrulan, Hayat ile Şiir, Şiir Çalışmaları, Ruhumun, Nâbiga, Seni Seviyorum, Foklar Söyledi Ben Yazdım, Çıkrık.
Çocuk Kitabı: Çocukça, Eksik Alfabe.
Refik Durbaş (1944-2018)
Şiir: Kuş Tufanı, Hücremde Ay Işığı, Çırak Aranıyor, Çaylar Şirketten, Nereye Uçar Gökyüzü, Siyah Bir Acıda, Bir Umuttan Bir Sevinçten, Yeni Bir Defter-Şiirler-Meçhul Bir Aşk, Düşler Şairi, İstanbul Hatırası.
Özkan Mert (1944-)
Şiir: Kuracağız Her Şeyi Yeniden, Kırlangıçlar Kırlangıçlar, Irgatoğlu Atçalı Kel Mehmet, İşte Hayat! İşte Ölüm ve Tarih!, Stockholm'de Mavi Saatler, Dünya Çarpıyor Yüzüme, Mozart ve Akdeniz, Bir Irmakla Düello Ediyorum, Bir Dünyalının Notları, Kentlerin Senfonisi, Nehir: Şiirler Yeryüzü Şarkıları.
Nihat Behram (1946-)
Şiir: Hayatımız Üstüne Şiirler, Fırtınayla Borayla Denenmiş Arkadaşlıklar, Dövüşe Dövüşe Yürünecek, Hayatı Tutuşturan Acılar, Irmak Boylarında Turaç Seslerinde, Militan Şiirler.
Roman: Gurbet, Lanetli Ömrün Kırlangıçları, Miras.
Cumhuriyet Dönemi Türk Şiiri: 1960 Sonrası Toplumcu Eğilimleri Yansıtan Şiir ve Temsilcileri
Yorumlar