Cumhuriyet Dönemi Türk Şiiri (1923-1940)

Cumhuriyet Dönemi Türk Şiirinin Genel Özellikleri

1923'te Cumhuriyet'in ilanıyla başlayan Cumhuriyet Dönemi Edebiyatı günümüzde de devam eder. Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı'nın ilk yıllarında (1940'lı yıllara kadar olan dönem) memleket edebiyatı anlayışı, sonraki yıllarında ise bireysel yaklaşımlar etkili olmuştur.

Cumhuriyet'in ilk yıllarında eserlerin konusu Millî Mücadele, her yönüyle Anadolu, Atatürk ve Türk tarihi iken sonraki yıllarda bireysel duygu ve sorunlardır. Dil; Millî Edebiyat Dönemi'nde olduğu gibi sade, açık ve anlaşılırdır. Millî Edebiyat Dönemi'nde eser veren sanatçılar, Cumhuriyet Edebiyatı'nın ilk yıllarında da sanat hayatlarına devam etmişlerdir.

• Dünya edebiyatı daha yakından takip edilir olmuş, bu yönde evrensel nitelikler taşıyan eserler kaleme alınmıştır.

• Realizm başta olmak üzere varoluşçuluk, gerçeküstücülük, modernizm, postmodernizm gibi akımlar etkili olmuştur.

• İlk yıllarda daha çok hece ölçüsü ve dörtlüklerle şiir yazılırken sonraki yıllarda serbest şiir büyük ilgi görmüştür.

• Toplumsal ve bireysel temalarda toplumcu gerçekçi, modernist roman/hikâye gibi farklı anlayışlarla başarılı eserler kaleme alınmıştır.

• Tiyatro diğer dönemlere oranla büyük gelişme göstermiş, yerli oyunların yazımı ve sahnelenmesi artarken dünya tiyatrosundaki gelişmelere paralel eserler yazılmıştır.

• Deneme, eleştiri, edebiyat tarihi gibi metin türlerinde de gelişme olmuş; başarılı yazılar kaleme alınmıştır.

• 1940'lı yıllardan sonra şiir, hikâye ve romanda farklı anlayış/akım ve sanatçı toplulukları etkili olmuştur.

Cumhuriyet Dönemi Saf (Öz) Şiir Anlayışı

Saf şiir anlayışı, Batı edebiyatında Fransız şair Paul Valery öncülüğünde ortaya çıkmış, Türk şairlerce de benimsenmiş bir şiir akımıdır. Türk edebiyatındaki ilk örneklerini Ahmet Haşim ve Yahya Kemal Beyatlı vermiştir. "Şiir soylu bir sanattır." düşüncesi etrafında şekillenmiştir.

Saf Şiirin Başlıca Özellikleri:

• "Sanat için sanat" anlayışı egemendir.

• Sanatçılar sembolizm akımının etkisinde kalmışlardır.

• Bu şiir anlayışını benimseyen şairlerin amacı, iyi ve güzel şiir yazmaktır; bunun da iyi bir çalışmayla mümkün olduğunu düşünürler.

• Şiirde biçim önemsenir, anlam ise geri plandadır.

• Müzikalitenin önemsenmesi; sözcüklerin ses özelliklerine, ahenk unsurlarına da önem verilmesine vesile olmuştur.

• Saf şiir bir şeyi öğretmez, açıklamaz; müzikalite aracılığıyla hissettirir, sezdirir.

• Şiirlerde hece ölçüsü ve serbest ölçü kullanılmıştır.

• "Dil her şeyin üstündedir." anlayışıyla biçimlenmiştir.

• Özgün bir şiir dili oluşturmak esastır, bu yüzden özgün imgeler kullanılır.

• Aşk, yalnızlık, ölüm, çocukluk yıllarına duyulan özlem, bireyin iç dünyası, masal, rüya, mit, zaman gibi düşsel konular saf şiirin başlıca temalarıdır.

Temsilcileri: Cumhuriyet Dönemi'nde saf şiir anlayışını benimsemiş başlıca şairler: Yedi Meşaleciler, Ahmet Hamdi Tanpınar, Necip Fazıl Kısakürek, Asaf Halet Çelebi, Cahit Sıtkı Tarancı, Ahmet Muhip Dıranas, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Behçet Necatigil'dir.

Yedi Meşaleciler

Temsilcileri: Ziya Osman Saba, Yaşar Nabi Nayır, Cevdet Kudret Solok, Vasfi Mahir Kocatürk, Sabri Esat Siyavuşgil, Kenan Hulusi Koray, Muammer Lütfi Bahşi.

Topluluğun Özellikleri:

• Cumhuriyet Dönemi'nin bildiri ile ortaya çıkan ilk edebî topluluğudur.

• Biri öykü yazarı, altısı şair olmak üzere yedi sanatçıdan oluşur.

• Türk edebiyatında kısa süreli ama etkili olmuş bir topluluktur.

• Şiirlerini "Yedi Meşale" adlı bir kitapla yayımladıkları için bu adla anılmışlardır.

• Sanat için sanat anlayışıyla hareket etmişlerdir.

• Edebiyattaki ilkelerini "samimilik, canlılık ve devamlı yenilik" olarak açıklamışlar, Türk şiirine yeni ufuklar açmayı hedeflediklerini belirtmişlerdir.

• Eserlerinde sembolizmin etkileri görülür.

• Beş Hececiler'e ve memleket edebiyatına karşı ortaya çıkmışlardır.

• Ziya Osman Saba topluluğun şiire en sadık şairidir.

Dönemin Önemli Şairleri

Ahmet Hamdi Tanpınar (1901-1962)

• Sanat hayatına "Musul Akşamları" şiiriyle başlamıştır.

• Fransız sembolistlerinden, Ahmet Haşim ve Yahya Kemal Beyatlı'dan etkilenmiştir.

• Doğu-Batı kültürünü sentezleyerek kendine özgü bir şiir anlayışı geliştirmiştir.

• Şiirlerinde zaman, rüya, hayal, musiki, masal kavramlarına yer vermiş; aşk, ölüm, metafizik şiirlerinin başlıca temaları olmuştur.

• Serbest şiiri denese de şiirlerini hece ölçüsüyle yazmıştır.

• Sanatçının "Bursa'da Zaman" ve "Ne İçindeyim Zamanın" şiirleri öne çıkar.

  
  

Necip Fazıl Kısakürek (1905-1980)

• Edebî kişiliğini daha çok, şiir alanında verdiği eserlerle ortaya koymuştur.

• Türk edebiyatının mistik (gizemci) şairlerinden biridir.

• İlk şiirlerinde halk şiirinin yapı özelliklerinden yararlanmış ve şehir yaşamındaki bireyin iç dünyasını anlatmıştır.

• Dünya görüşündeki ve yaşamındaki köklü değişimlerin etkisiyle daha sonraki dönemlerde mistik duygu ve düşüncelerin hâkim olduğu metafizik şiire yönelmiştir.

• Şiirlerinde insanın evrendeki yerini araştırmış; madde ve ruh problemlerini, iç âleminin gizli duygu ve tutkularını dile getirmiştir.

• Sanat anlayışını "mutlak hakikati arama" olarak tanımlayan sanatçı, "Çile" adlı kitabının sonuna eklediği poetika bölümünde şiir anlayışını dile getirmiştir.

• Şiirlerini hece ölçüsüyle yazmıştır.

• "Kaldırımlar" şiiri büyük ilgi görmüş, bu kitabın ardından uzun süre "Kaldırımlar Şairi" olarak anılmıştır.

• Şairin Sakarya Türküsü, Takvimdeki Deniz, Zindandan Mehmed'e Mektup, Beklenen adlı şiirleri tanınmış şiirlerindendir.

  Eserleri (Şiir): Örümcek Ağı, Kaldırımlar, Ben ve Ötesi, Sonsuzluk Kervanı, Çile.

  
  

Cahit Sıtkı Tarancı (1910-1956)

• "Otuz Beş Yaş" şiiriyle üne kavuşmuştur.

• Şiirlerinde sembolizmin etkileri görülür.

• Hece ölçüsü ve serbest ölçüyle şiirler yazmıştır. Açık ve sade bir üslup benimsemiştir.

• Şiiri, kelimelerle güzel şekiller kurma sanatı olarak görmüştür.

• Şiirlerinde sözcüklerin sıralanışına önem vermiştir.

• Ölüm korkusu ve yaşama arzusu başta olmak üzere aşk, yalnızlık, çocukluk günlerine duyulan özlem şiirlerinin temasını oluşturur.

• Otuz Beş Yaş, Memleket İsterim, Abbas, Desem ki, Gün Eksilmesin Penceremden şiirleri çok sevilmiştir.

  Eserleri (Şiir): Otuz Beş Yaş, Ömrümde Sükût, Düşten Güzel, Sonrası.

  
  

Ahmet Muhip Dıranas (1909-1980)

• "Serenad" ve "Fahriye Abla" şiirlerinin sahibi olan şair Baudelaire ve sembolizmden etkilenmiştir.

• Anadolu'yu, yurt güzelliklerini, tarih ve doğa sevgisini işleyen şiirler kaleme almıştır.

• Biçim, ölçü ve uyağa bağlı kalmış; hecenin 12, 13'lü kalıplarını kullanmıştır.

• Sone ve terzarima gibi Batı kaynaklı nazım biçimlerini de kullanmıştır.

  Eserleri (Şiir): Şiirler (Ağrı, Olvido, Dağlara, Kar...).

  
  

Asaf Halet Çelebi (1907-1958)

• Sezgi şairi olarak tanınır.

• İlk şiirlerinde divan şiirlerinden etkilenmiş daha sonra serbest şiire yönelmiş ve Batı şiirinin tekniklerinden yararlanmıştır.

• Eserlerindeki masal havası dikkat çekicidir.

• Eski Doğu ve Hint kültürüyle ilgilenmiş, İslam tasavvufuyla Hint mistisizmini birleştirmiştir.

• Çoğu kendi kültür evrenini ve şiirini etkilemiş olan Fars, Hint ve Osmanlı şairleri üzerine önemli araştırmaları ve incelemeleri vardır.

  Eserleri (Şiir): He, Lâmelif, Om Mani Padme Hum.

Fazıl Hüsnü Dağlarca (1914-2008)

• Eserlerinin özü, sayısı ve hacmi bakımından Türk şiirinin en verimli sanatçılarındandır.

• Edebiyat dünyasında adını "Yavaşlayan Ölüm" adlı şiiriyle duyurmuştur.

• Şiirleri devamlı gelişme gösteren sanatçı; kurallı biçimlerden serbest biçimlere, anlamlı özlerden en yalın anlamlara varan şiir türlerini dener.

• Şiirleri sezgisel ve akılcı şiirler olmak üzere iki farklı dönemsel nitelik taşır.

• Sezgisel şiirlerinde soyut konulara yönelen şairin akılcı şiirlerinde dil duyarlılığı dikkat çekicidir.

• Türkçe konusundaki duyarlılığını "Türkçem benim ses bayrağım" diyerek dile getiren şair, sade ve duru bir dil kullanmıştır.

• Şairliğinin ilk yıllarında yayımladığı "Havaya Çizilen Dünya" adlı eserinde geleneksel biçim ve söyleyiş özelliklerini kullanmıştır.

• Şair, asıl edebî kişiliğini serbest ölçüyle yazdığı şiirlerini içeren "Çocuk ve Allah" adlı eserinde bulmuştur.

• İlk şiirlerinde hece ölçüsünü kullanan şair, sonraki yıllarda serbest şiire yönelmiştir.

• Destan şairi olarak bilinen şair, vatan sevgisini epik şiirleriyle dile getirmiştir.

• Üç Şehitler Destanı, Çanakkale Destanı gibi pek çok yapma destanı edebiyatımıza kazandırmıştır.

  Eserleri (Şiir): Çakırın Destanı, Toprak Ana, Yedi Memetler, Hiroşima, Nötron Bombası, Sivaslı Karınca, Türk Olmak, Delice Böcek, İçimdeki Şiir Hayvanı.

  
  

Behçet Necatigil (1916-1979)

• "Evler şairi" olarak bilinir.

• Hece ve serbest ölçüyle şiirler yazmıştır.

• Garip şiiri çizgisinde başladığı sanat hayatını halk, divan ve Batı şiirinin özellikleriyle zenginleştirerek sürdürmüştür.

• Ev, aile, yakın çevre, dış dünya, aşk, ölüm, bunalım, yokluk temalarında eserler yazmıştır.

• Radyo oyunlarıyla da kendinden söz ettirmiş bir sanatçıdır.

• "Edebiyatımızda Eserler Sözlüğü" ile "Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü" adlı eserleri Türk edebiyatının önemli kaynaklarındandır.

  Eserleri (Şiir): Kapalı Çarşı, Çevre, Evler, Eski Toprak, Arada, Divançe, İki Başına Yürümek.

Cumhuriyet Dönemi Türk Şiiri (1923-1940) ve Saf Şiir Anlayışı: Temsilcileri ve Özellikleri