Millî Edebiyat Dönemi Türk Şiiri: Özellikleri ve Temsilcileri

Millî Edebiyat Dönemi'nin Genel Özellikleri (1911-1923)

Genç Kalemler dergisinde Ömer Seyfettin'in "Yeni Lisan" makalesinin yayımlanmasıyla başlayan bu dönem, Cumhuriyet'in ilanıyla son bulmuştur. Temelde bir dili sadeleştirme hareketi olarak başlamış; dilde, biçimde ve temada ulusal olana yönelme fikri benimsenmiştir. Eserler Türkçülük akımı etrafında şekillenmiş ve "Toplum için sanat" ilkesi benimsenmiştir. Anadolu; kültürü, tarihi, yaşantısı ve insanıyla ilk kez bu kadar kapsamlı şekilde edebiyatın konusu olmuştur. Eserlerde realizm akımının etkisi görülür.

MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ ŞİİRİ

• Mehmet Emin Yurdakul'un Servetifünun şiirinin zirvede olduğu dönemde yazdığı Türkçe Şiirler, Milli Edebiyat Dönemi şiirinin temelini oluşturur.

• Büyük oranda Türkçülük ideolojisinden etkilenmiştir.

• Eserler, konuşma diline yakın sade bir dille yazılmıştır.

• Sanatçılar halk kültürüne yönelmişler, ondan beslenmişlerdir.

• Türk tarihi ve bütün yönleriyle Anadolu şiirlerin başlıca temalarıdır.

• Şiirler genellikle didaktiktir.

• Şiirler genellikle dörtlük nazım birimi ve hece ölçüsüyle yazılmıştır.

• Türk edebiyatının ilk şair topluluğu olan Beş Hececiler edebî faaliyetlerine bu dönemde başlamıştır.

• Mehmet Akif Ersoy; aruz ölçüsü ve nispeten ağır bir dille halkın yaşayışını ve değerlerini ön plana çıkaran manzum hikâye türünde başarılı eserler kaleme almıştır.

• Yahya Kemal Beyatlı da Milli Edebiyat Dönemi'nde saf (Öz) şiirin temsilcisi durumundadır.

DÖNEMİN BAŞLICA ŞAİRLERİ

Mehmet Emin Yurdakul (1869-1944)

• Türk edebiyatında "Türk Şairi", "Milli Şair" olarak anılır.

• Servetifünun Dönemi'nde edebî hayatına başlayan şair, dönemin şiir anlayışından farklı bir şiir anlayışı benimsemiştir.

• Edebî anlayışıyla ve Cenge Giderken şiiriyle Millî Edebiyat Dönemi şiirinin öncüsü sayılmıştır.

• Şiirde biçimsel yenilikler denemiş, yeni nazım biçimleri kullanmıştır.

• Türkçülük düşüncesine dayalı şiirlerini hece ölçüsüyle ve yalın bir dille yazmıştır.

• Şiir türündeki başlıca eserleri; Türkçe Şiirler, Türk Sazı, Ey Türk Uyan, Tan Sesleri, Ordunun Destanı'dır.

  
  

Ziya Gökalp (1876-1924)

• Dönemine sanatından çok düşünceleriyle yön vermiştir. Türkçülük düşüncesini sistemleştirmiş, Türkçülüğün Esasları ve Türkleşmek İslamlaşmak-Muasırlaşmak eserleriyle Milli Edebiyat'ın düşünce temelini atmıştır.

• Türkçülük fikri doğrultusunda, lirizmden uzak, didaktik şiirler yazmıştır.

• Eserlerinde Batı ve halk edebiyatının etkileri görülür.

• Konuşma diline yakın sade bir dil kullanmıştır.

• Hece ölçüsünü ve dörtlük nazım birimini kullanmıştır.

• Şiir türündeki eserleri; Kızıl Elma, Altın Işık, Yeni Hayat'tır.

  
  

BEŞ HECECİLER

• "Hecenin Beş Şairi" olarak da kabul edilen bu topluluk Faruk Nafiz Çamlıbel, Halit Fahri Ozansoy, Enis Behiç Koryürek, Yusuf Ziya Ortaç ve Orhan Seyfi Orhon isimlerinden oluşmuştur.

• Grubu oluşturan bütün sanatçılar yazdıkları şiirleri ilk önce aruz vezniyle daha sonraları ise hece vezniyle kaleme almışlardır.

• Halit Fahri Ozansoy'un yazdığı Aruza Veda adlı şiir, aruzdan heceye geçişin şiiri olmuştur.

• Beş Hececiler, dönemin anlayışıyla paralel olarak "Halka Doğru" ilkesini benimsemişlerdir. Şiirlerinin ana konusu memleket sevgisi ve memleket sorunlarıdır.

• Halk şiiri nazım şekillerinin yanında Batı kaynaklı şekilleri de kullanmışlardır.

• Mahalli söyleyişleri, halk dilini kullanmışlar; sade dil anlayışı ile eserler vermişlerdir. Eserlerde didaktik ve millî ögeler ön plandadır.

• Şiirde folklorik malzemeleri çokça kullanmışlardır. Birçok türde eser verilmesine rağmen şiir, Beş Hececiler'in en önemli türü olmuştur.

• Beş Hececiler'in en güçlü şairi Faruk Nafiz Çamlıbel'dir.

• Faruk Nafiz Çamlıbel'in yazdığı Sanat adlı şiiri sadece bu grubun değil Milli Edebiyat'ın da bir bildirisi gibidir.

Faruk Nafiz Çamlıbel (1898-1973)

• Beş Hececiler'in en başarılı ve en tanınmış şairidir.

• Şiirlerinde aşk, hasret, tabiat, ölüm, memleket ve toplumsal konuları işlemiştir.

• Beş Hececiler'in diğer şairleri gibi ilk şiirlerinde aruz ölçüsünü, gerçek kişiliğini bulduğu sonraki şiirlerinde ise hece ölçüsünü kullanmıştır.

• Yalın ve özentisiz bir şiir dili vardır.

• Roman, piyes, fıkra türlerinde de eser vermiş olan şair şiirleriyle ün yapmış; özellikle Han Duvarları, Çoban Çeşmesi, Sanat adlı şiirleriyle çok beğenilmiştir.

• ŞİİRLERİ: Han Duvarları, Gönülden Gönüle, Dinle Neyden, Çoban Çeşmesi, Bir Ömür Böyle Geçti, Akıncı Türküleri...

  
  

Halit Fahri Ozansoy (1891-1971)

• İlk şiirlerini aruzla yazmış, daha sonra Aruza Veda adlı şiiri ile aruzu bırakmıştır. Bu şiir Beş Hececiler'in tamamının aruzdan heceye geçiş şiiri olmuştur.

• Şiirlerinde aşk ve ölüm konularına, hüzünlü melankolik duygulara yer vermiş; yer yer kahramanlık konularına değinmiştir.

• Aruz ölçüsü ile yazılmış Baykuş adlı manzum tiyatrosu ile tanınmıştır.

• Şiirlerinin yanında tiyatro, roman, çeviri türlerinde de eserler vermiştir.

• ŞİİRLERİ: Sonsuz Gecelerin Ötesinde, Rüya, Cenk Duyguları, Gülistanlar ve Harabeler.

  
  

Enis Behiç Koryürek (1892-1949)

• İlk şiirlerini aruzla yazmış, daha sonra heceye yönelmiş ve heceyle yazdığı şiirlerle tanınmıştır. Bir şiirde birkaç vezin kullanmıştır.

• İlk şiirlerini Miras adıyla yayımlayan şair, gür sesli kahramanlık şiirleriyle şöhret kazanmıştır.

• Daha sonra kaleme aldığı mistik şiirlerini Varidat-ı Süleyman Çelebi adıyla kitaplaştırmıştır.

• Şiirimizde efsaneleri heyecanlı bir üslupla işleyen şair, özellikle korsanlıkla ilgili şiirleriyle sevilmiştir.

• ESERLERİ: Miras, Varidat-ı Süleyman Çelebi, Güneşin Ölümü.

  
  

Yusuf Ziya Ortaç (1896-1967)

• İlk şiirlerini aruzla daha sonraki şiirlerini heceyle kaleme alan şair, Beş Hececiler arasında heceyi en iyi kullananlardandır.

• Eserlerinde sade ve temiz bir dil, mizahi bir üslup kullanmıştır.

• Şiirlerinin yanında nesir türünde ve mizahi tarzda yazdığı eserleri ile dikkat çekmiştir.

• Mizahi dergi olan Akbaba'yı uzun yıllar çıkarmıştır.

• Binnaz adlı eseri hece ölçüsüyle yazılmış üç perdelik manzum bir trajedidir.

• Şiir, tiyatro, mizah, anı, fıkra gibi birçok türde eser vermiştir.

• ŞİİRLERİ: Akından Akına, Cenk Ufukları, Kuş Cıvıltıları.

  
  

Orhan Seyfi Orhon (1890-1972)

• Abdülhak Hamit Tarhan, Tevfik Fikret, Cenap Şehabettin'in etkisindeki ilk şiirlerini aruzla; daha sonraki şiirlerini ise heceyle yazmıştır.

• Şiirlerinde heceyle aruzu kaynaştırmaya çalışmış, hece ölçüsüyle gazel biçiminde şiirler yazmıştır.

• İnce, zarif ve duygulu şiirler yazmış olan şair, sade Türkçe karşısında olanlara şiddetle karşı koymuştur.

• Millî duyguları işlemekle beraber daha çok bireysel konularda yazmıştır.

• Mizahi yazılarında "Fiske" imzasını kullanan şair; Akbaba, Papağan, Güneş, Resimli Dünya gibi mizahi ve edebî dergilerde yazılar yazmıştır.

• Birçok şiiri farklı sanatçılar tarafından bestelenmiştir.

• ŞİİRLERİ: Fırtına ve Kar, Peri Kızı ile Çoban Hikâyesi, Gönülden Sesler.

  
  

Dönemin Bağımsız Şairleri

Mehmet Akif Ersoy (1873-1936)

• Sanat hayatına Servetifünun Dönemi'nde başlamıştır. Servetifünun Dönemi'nde de Millî Edebiyat'ta da dönemin bağımsız sanatçıları arasındadır.

• Sırat-ı Müstakim dergisinin başyazarlığını yapmıştır.

• İslamcılık düşüncesini benimsemiş, bu anlayışın Türk edebiyatındaki temsilcisi olarak kabul edilmiştir.

• Sanat anlayışında İslamcılığın yanı sıra milliyetçilik etkilidir.

• Şiirlerinde siyasi ve toplumsal konuları işlemiş, halkın yaşayış tarzını ve değerlerini yansıtmıştır.

• Eserlerinde dinî konuların yanı sıra hürriyet, adalet, doğruluk, vefakârlık temalarını işlemiştir.

• Gözlem yeteneği güçlü olan, şiirde hayali değil gerçeği esas alan şair; realisttir.

• Türk edebiyatında manzum hikâyenin (Hasta, Küfe, Mahalle Kahvesi, Kocakarı ile Ömer) en güçlü şairlerindendir.

• Klasik edebiyat kültürü ile yetişmiş, divan edebiyatı nazım şekillerinden yararlanmıştır.

• Eserlerini aruz ölçüsüyle yazmıştır. Aruzu Türkçeye başarıyla uygulamıştır.

• Eserlerinde genellikle Osmanlı Türkçesini kullanan şair, toplumsal hayatı işlediği şiirlerinde konuşma dilini kullanmıştır.

• Bülbül, Cenk Şarkısı, Çanakkale Şehitlerine şairin tanınmış şiirleridir.

• Şiirlerini Safahat adlı kitabında toplamıştır. Safahat şu yedi bölümden oluşur: Safahat, Süleymaniye Kürsüsünde, Hakkın Sesleri, Fatih Kürsüsünde, Hatıralar, Asım, Gölgeler.

  
  

Yahya Kemal Beyatlı (1884-1958)

• Sanat hayatına Millî Edebiyat Dönemi'nde başlamış, Cumhuriyet Dönemi'nde de devam etmiştir. Saf (Öz) şiir anlayışının Türk edebiyatındaki güçlü temsilcilerinden biridir.

• Neoklasisizm akımının etkisinde kalmıştır. Batı şiiri ile divan şiirinin özelliklerini başarıyla birleştirmiştir. Ok şiiri dışında bütün şiirlerini aruz ölçüsüyle yazmıştır.

• Aruzu Türkçeye başarıyla uygulamıştır. "Türkçe ağzımda annemin sütüdür." diyen şair, İstanbul Türkçesini başarıyla kullanmıştır.

• Sembolizmden beslense de Türk edebiyatında parnasizmin güçlü temsilcilerindendir.

• Şiirin biçim ve ahenk unsurları açısından kusursuz olmasına önem vermiştir. İstanbul, aşk, ölüm, sonsuzluk, Osmanlı tarihi şiirlerinin başlıca temalarıdır.

• Çok sevdiği İstanbul'un güzelliklerini şiirlerinde başarıyla yansıtan şair, "İstanbul Şairi" olarak tanınmıştır.

• En çok tanındığı lirik şiirlerinin yanında Akıncı, Mohaç Türküsü gibi epik şiirler de yazmıştır.

• Sessiz Gemi, Bir Başka Tepeden, Rindlerin Akşamı, Süleymaniye'de Bayram Sabahı şiirleri ünlüdür.

• ŞİİRLERİ: Kendi Gök Kubbemiz, Eski Şiirin Rüzgârıyle, Rubâiler ve Hayyam Rubâilerini Türkçe Söyleyiş.

Millî Edebiyat Dönemi Türk Şiiri: Özellikleri ve Temsilcileri