Nesne ve Özellikleri
Cümlede yüklemin bildirdiği işten etkilenen varlığı gösteren kelime veya kelime grubuna nesne denir. Nesne fiildeki işi üzerine taşır. Nesneyi oluşturan kelime veya kelime grupları isim ve isim soylu kelimelerden oluş-malıdır. Nesne alabilen yüklemler cümlede geçişli fiil olarak adlandırılır.
Nesneler belirtili ve belirtisiz nesne olmak üzere iki ayrı gruba ayrılır:
1. BELİRTİLİ NESNE
İsmin “-i” hâl ekini (belirtme hâli) alarak yükleme sorulan “neyi ve kimi” sorularına cevap veren nesnedir.
Örnekler:
Evimin duvarlarını doğa manzaraları süsler.
Ozan, düşünceyi duygu haline dönüştürünceye kadar yoğurur.
Şiir, duyguları etkileyerek akıl gücünü baskı altına alır.
Her yazı ya da yazınsal yaratı, insanoğlunun duygu ve düşünce evrenini zenginleştirir.
Orhan Veli’yi bütün yönleriyle tanıtan bu oyunu sanatçı, gazeteci öğrenci, öğretmen, hemen her kesimden pek çok insan, hayranlıkla izledi.
Okur, duyduklarını, düşündüklerini, eleştirmeyi gerekli gördüğü kimi konuları bu yazarın eserlerinde bulur.
Yazar, çocukluk günlerine ait acı ve tatlı nice anısını okurların anlatır.
2. BELİRTİSİZ NESNE
İsmin “-i” hâl ekini (belirtme hâli) almadan yüklemde bildirilen işten hareketten etkilenen nesnedir. Belirtisiz nesneyi bulabilmek için yükleme “ne “ sorusunu sorarız.
Örnekler:
Küçük odamın penceresinden yemyeşil bir ova görünür
Saraçhanebaşı’ndaki yıllanmış Bozdoğan Kemeri’nin eteklerine yaslanmış eski bir medrese olan müze binası, bu tür sergilerle izleyicilerine geçmişten geleceğe uzanan ilginç köprüler kuruyor.
Sanat eğitiminden geçmiş kişiler, her olayda bir incelik, bir güzellik ararlar.
Yazar, insan ilişkilerini yansıtmak için olumlu ve olumsuz karakterler çizer.
** Not: İsim cümlelerinde iş, hareket olmadığı için nesne de bulunmaz. Ama; “Tarihsel bilinç, dünün ulusal ve evrensel değerlerini bugünün düşüncesi ve dünya görüşüyle algılamaktır. (1990-ÖSS)” Cümlesinde yüklem isim soylu bir kelime olan fiilimsidir. Yüklemi geçişli mastar olan (yazmaktır, gelmektir, vermektir...) isim cümleleri nesne alabilir. Algılamaktır yüklemine soracağımız “neyi algılamaktır?“ sorusunun cevabı “dünün ulusal ve evrensel değerlerini” dir.