Divan Edebiyatı Terimleri Sözlüğü
Beyit: İki dizeden oluşan, dize sonlarındaki sözcükleri birbiriyle uyaklı, kendi içinde bağımsız bir yapı ve anlam bütünlüğü oluşturan birimdir.
Bend: Şiirde dört ya da daha çok dizeden oluşan birimdir. Bendlerin adlarını şiirin ölçüsü, dize sayısı ve uyak düzeni belirler.
Bahariye: Baharın gelişini, doğadaki değişimi anlatan kasidelerdir.
Divan: Eski Türk edebiyatında şairlerin şiirlerini belli bir düzen içinde topladıkları defterlerdir.
Divançe: Küçük divan anlamına gelir. Düzenlenişleri ve içerikleri divanlarla aynıdır, yalnızca içindeki şiir sayısı divana göre azdır, bazı divançelerde de belli türde olan şiirler bir araya getirilir.
Fütüvvetnâme: Genel anlamda esnaf örgütlerinin uyması gereken hususları düzenleyen ahlak kitaplarına verilen addır.
Gazavatname: Ordunun akınlarını, savaşları, kahramanlıkları, zaferleri anlatan; şiir ya da düz yazı biçiminde olan edebî türdür.
Hamse: Bir şairin 5 mesneviden oluşan eser bütününe verilen addır.
Hezliyat: Alaylı bir dille kaleme alınmış, kaba şakalara da yer veren eleştirel konulu nazım türüdür.
Kıssa: Öğretici yanı olan, öğüt veren öykü, fıkra, masal ve menkıbe gibi eserlere kıssa denir.
Kısas-ı Enbiya: Peygamberlerle ilgili kıssaları içeren yapıtlara verilen genel addır.
Lügaz: Herhangi bir varlığın ya da nesnenin özellikleri söylenerek onu buldurmaya çalışan manzum bilmecedir.
Mahlas: Edebiyatta yazarların kendi isimleri yerine kullandık- lan takma adlardır.
Menakıbname: Kahramanların, din büyüklerinin, tarikat kurucularının, ermişlerin olağanüstü yaşamlarını ve kerametlerini anlatan yapılardır.
Mısra: Şiirin her bir dizesine verilen addır.
Miraciye: Hazreti Muhammet’in göğe yükselişini konu alan edebi yapıtlardır.
Muamma: Belli kurallara göre düzenlenip çözülebilen ve yanıtı tanrının sıfatlarından biri ya da bir insan adı olan manzum bilmecedir.
Münşeat: Mektuplardan ya da çeşitli konulardaki düz yazılarından oluşan yapıtlardır.
Nazire: Bir şairin şiirine başka bir şair tarafından aynı şekil, vezin, kafiye ve redifle yazılan şiirdir. Kelime Arapçada “eşdeğer” anlamındaki nazilden gelir.
Rahşiye: Atlar için yazılmış kasidelerdir. Kasidelerin nesib bölümünde atlar övülür.
Sakiname: Divan edebiyatında gerçek ya da mecaz anlamıyla içki ve içki alemlerinin övülerek anlatıldığı şiir türü.
Sefaretname: Yurt dışına giden elçilerin gittikleri yerleri, buralarla ilgili izlenimlerini, görüşlerini anlattıkları yapıtlardır.
Seyahatname: Yazarların gezip gördükleri yerlerden edindikleri izlenim ve bilgileri aktardıkları edebi eserlere verilen adlardır.
Siyasetname: Devlet adamlarına yöneticilik sanatına ilişkin bilgi veren edebi yapıtların genel adıdır.
Tac beyit: Şiirde şairin adının ya da mahlasının geçtiği beyittir.
Tahmis: Bir gazelin her iki dizesinin başına üç dize eklenerek oluşturulan nazım biçimidir.
Tardiye: Beşer dizelik bendlerden oluşan musammat türüdür.
Tehzil: Alay ve şaka yollu yazılmış nazirelere verilen addır.
Velayetname: Evliyaları anlatan, genel olarak düz yazı biçimiyle kaleme alınan eserlerdir.