Çekim Ekleri ve Türleri
Selleri, sayyaleleri durdurursunuz; fakat benim milletimden akseden bu ah ü eninimi, vatanımdan gelen bu gözyaşlarımı durduramaz, dindiremezsiniz. (Abdülhak Hâmit Tarhan)
Yukarıdaki cümlede italik harşerle dizilmiş parçalar çekim ekidir:
• -lAr, sözcüklere çoğulluk anlamı katmaktadır.
• -(y)I durum eki, sözcüklerin nesne görevinde olduklarını belirtmektedir: selleri, sayyaleleri, eninimi, gözyaşlarımı.
• -DAn durum eki, sözcükleri tümleç yapmıştır.
• Yaşlarımı sözcüğündeki -ım, tümlenen (iyelik) ekidir.
• -im, benim sözcüğünde tümleyen ekidir.
• -siniz parçası, eylemlere çoğul ikinci kişi anlamı katmaktadır.
Çekim ekleri; sözcüğün anlamını, biçimini, türünü değiştirmez; cümledeki görevini belirtir.
Ad çekim ekleri ve eylem çekim ekleri olmak üzere ikiye ayrılabilir.
İsim Çekim Ekleri
Tüm ad tabanlarına gelebilen ad çekim ekleri şunlardır:
• Ad durum ekleri: Belirtme durumu eki -(y)I, yönelme durumu eki -(y)A, bulunma durumu eki -DA, ayrılma durumu eki -DAn
• Çoğul eki: -lAr
• İlgi eki (adılı): -ki
• İyelik ekleri (adılları): -(I)m, -(I)n, (s)I; -(I)mIz, -(I)nIz, -lArI
• Ek eylem: idi, imiş, ise,-DIr
Fiil Çekim Ekleri
Tüm eylem tabanlarına gelebilen eylem çekim ekleri şunlardır:
• Olumsuzluk eki: -mA
• Ek eylem: idi, imiş, ise,-DIr